De Groninger Smalfilmers (GSF)

Amateurfilmclub De Groninger Smalfilmers (GSF) is opgericht in 1933 als afdeling Groningen van de Nederlandse Smalfilmliga (NSL). Initiator en eerste voorzitter is C. van der Mei, met als technisch adviseur J. Thie. Al in het eerste jaar telt de vereniging 20 leden.

Doel filmclub

Doel is als amateurs (amateur in de zin van filmen voor de kunst en niet voor de broodwinning) al experimenterend te werken in de geest van avant-gardefilm. De GSF kent haar bloeitijd vanaf de jaren dertig tot het midden van de jaren zestig, waarbij het kunstzinnige ideaal vooral een zaak blijft van enkele bestuursleden. Er wordt vooral ingezet op een ambachtelijke manier van film maken.

Er wordt maandelijks een filmvertoning gehouden, behalve in de zomermaanden. Op deze vertoningen konden leden hun films laten zien, men verzocht de leden minstens eens per jaar een film in te brengen. Niet iedereen geeft daaraan gehoor, de meest vertoonde films kwamen vaak van dezelfde filmers, zo’n 10 tot 15 mensen.

Voor de amateurs is het leren van filmtechnieken een belangrijk onderdeel van het lidmaatschap van de club. Er worden werkavonden georganiseerd waarop men filmtechnische onderwerpen als het maken van titels, gebruik van lenzen, geluidsillustratie etc. bespreekt en demonstreert.

Ook de esthetiek van films wordt aan de hand van meegebrachte films besproken. In het begin kan men ook materiaal huren, maar over het algemeen hebben de leden hun eigen instrumentarium voor filmopnamen en vertoning.

Rond de tweede wereldoorlog

In de oorlog geldt een filmverbod betreffende militaire objecten, men mag ook geen geladen camera’s in het openbaar vervoer bij zich hebben. De landelijke Liga wordt Duits georiënteerd, overgenomen door NSB-leden uit Den Haag, met als gevolg dat de leden van de Groningse afdeling tussen 1940 en 1945 nog nauwelijks samen komen. In 1946 gaat de afdeling verder als zelfstandige vereniging.

Hoogtijdagen

Na de oorlog wordt de club gedomineerd door Dries Hendriks (1920-2012), het naoorlogse bestuurslid en later voorzitter. Hij zorgt er voor dat de GSF zich aansluit bij het nieuw opgerichte Nederlandse organisatie van Amateurfilmclubs (NOVA), om de Groninger filmers vergelijkingsmogelijkheden te bieden. Hij vindt dat de GSF te regionaal en geïsoleerd bezig zijn.

Hendriks blinkt uit in het maken van animatiefilms zoals ‘De Zee en het Land’ (1956). Hij staat daarnaast aan de wieg van een aantal filmclubs in het noorden, zoals in Leeuwarden, Winschoten, Hoogeveen en Meppel. Andere belangrijke leden zijn: Paul Moolenaar, die vooral familiespeelfilms maakt en Chris Tiddens, de grote documentairefilmer van het Groningen rond de oorlog. De Joodse filmer Maurits Levie is vooral voor de oorlog zeer actief, hij filmt veel buiten Groningen, waaronder enkele feestelijke gelegenheden van het Koninklijk huis op 16mm in kleur.

Verloop

In de jaren 60 begint er iets te veranderen, er ontstaat een kloof tussen de oude garde en de nieuwere generatie. De opkomst van Super8 als nieuw, gemakkelijk te gebruiken formaat (‘zelfs uw vrouw kan filmen’) zou er ook voor zorgen dat er minder behoefte is aan het delen van kennis. De club blijft bestaan en ook in de jaren 70, 80 en 90 wordt er veel gefilmd, maar zal niet meer een zo belangrijke rol spelen als daarvoor. Met de opkomst van de vele videoformaten verdwijnt langzaam het oude ambacht zoals dat werd beoefend door de eerste leden van de GSF.

Rond 1976, organiseert de GSF zelf een meerdaags filmfestival in Cultuurcentrum De Oosterpoort , waar goed over bericht wordt in het Nieuwsblad van het Noorden.

Tot in de jaren 2000 wordt er nog gefilmd, maar steeds minder en er is geen aanwas meer van jonge leden. De films worden overgedragen aan de Groninger Archieven en verenging wordt opgeheven in 2017 .

Omvangrijk oeuvre

Hoewel vele films beschreven in de Draaikop nog niet bij De Groninger Archieven terecht zijn gekomen, conserveren wij een omvangrijke collectie van de GSF en haar individuele leden. We werken doorlopend aan het beschikbaarstellen van deze films op de Filmbank: zoek op GSF. Van diverse filmers zal een biografie/ filmografie verschijnen. Hier onder zijn enkele highlights van filmen in clubverband te bekijken in drie categorieën:

Clubfilms

Met de hele club of een deel van de leden zijn vele speelfilms gemaakt. Voor bijvoorbeeld de speelfilm het Pleidooi is van te voren in De Draaikop (het maandblad) de taakverdeling en het script afgedrukt. In de volgende editie volgt een -hilarisch- verslag van het verloop van de draaidag. Dergelijke films zijn vaak ingediend bij landelijke wedstrijden.

Wedstrijdfilms

Voor de maandelijkse clubavonden worden regelmatig filmwedstrijden afgekondigd, waarbij de jury bestaat uit enkele clubleden. Meestal met onderwerp van vrije keuze, of op genre: documentaire of vakantiefilm. Soms met een verplicht onderwerp, wat dankzij de interpretatie en fantasie van de leden vaak zeer diverse films oplevert.

Reportages

Omdat er tijdens de talrijke evenementen en uitjes van GSF-leden altijd mensen met camera’s rondlopen, zijn deze door de jaren heen goed gedocumenteerd.

Bronnen

• Amusement of Avant-Garde, De amateurfilmclub ‘De Groninger Smalfilmers’ in de periode 1933-1969 – Meindert Talma.
• De Draaikop: contactorgaan van de Vereniging de Groninger Smalfilmers/ Noordelijke Filmclubs aangesloten bij de N.O.V.A.