Als je nou hier... Ik ga nu schrijven over onze kerk. Maar nou ja. De kerken van 't Zand zijn net gebeurd. En van Middelstum. En Middelstu……

Als je nou hier... Ik ga nu schrijven over onze kerk. Maar nou ja. De kerken van 't Zand zijn net gebeurd. En van Middelstum. En Middelstum had ook heel grote schade. Nou, hier is de schade ook heel ernstig hoor. De gewelven zijn ook wat gescheurd en zo. Ze kunnen niet vallen. Dat niet. Maar ja, nogmaals. Alle restauratie, dat is vernielen. En neem... Nou ja.

Dat is... Dat is nou een keer zo. Je raakt dingen kwijt. En als je nou nagaat, als je ziet hoeveel ton staal er nou in die kerk staat. Dat ……

Dat is... Dat is nou een keer zo. Je raakt dingen kwijt. En als je nou nagaat, als je ziet hoeveel ton staal er nou in die kerk staat. Dat moet allemaal... Zo'n kerk binnengesjouwd worden. Daar zitten kostbare...

We hebben meubilair uit de 17e eeuw. Al die grote stangen die moeten er langs gedragen worden. Nou is alles wel goed ingepakt en zo. Maar h……

We hebben meubilair uit de 17e eeuw. Al die grote stangen die moeten er langs gedragen worden. Nou is alles wel goed ingepakt en zo. Maar hier loopt altijd weer schade op. En een hoop gedoe.

Dus de stichting zit er ook heel erg mee hoor.

Dus de stichting zit er ook heel erg mee hoor.

Nou, en je hebt ook hele... Vooral die middeleeuwse kerken valt nog wel wat mee. Maar die gotische kerken, daar hebben we gelukkig niet zo ……

Nou, en je hebt ook hele... Vooral die middeleeuwse kerken valt nog wel wat mee. Maar die gotische kerken, daar hebben we gelukkig niet zo veel van. Kijk, die middeleeuwse kerken... Die romaanse kerken. Die hebben gewelven. En die steunen zo. Maar de gotiek doet dit. Daarom heb je die steunberen nodig. Maar die zijn veel kwetsbaarder.

En zeker de 19e eeuwse kerken. Die hebben heel veel schade. Dat zie je ook al. Die mooie villa's die wij zo veel hebben. Van die huizen van……

En zeker de 19e eeuwse kerken. Die hebben heel veel schade. Dat zie je ook al. Die mooie villa's die wij zo veel hebben. Van die huizen van rentenierende boeren. Die staan in die hoofddorpen. Hier in Middelstum Dat noemen ze ook het Golden Streekje. En ook in Loppersum aan de Molenweg. Dat zijn allemaal van die hele mooie, chique huizen van rustende boeren. Dat zijn vaak 19e eeuws huizen. Met dunne muren. Hele grote ramen. Maar die zijn allemaal hartstikke kwetsbaar. En de kerken net zo. Dat zijn dunne muren. Zo'n oud gebouw hier. Dat valt nog een beetje mee. Maar ja, toch heb je er heel veel schade aan. Als je nou nagaat dat dit al 4 ton kost. Dan zit je alleen maar met de gewelfschilderingen. Daar zit de stichting ook mee.

Maar goed, het wordt allemaal vergoed, toch?

Maar goed, het wordt allemaal vergoed, toch?

Ja. Maar het is wel erfgoed wat beschadigd wordt. En die beschadigingen herstel je. Maar dan ben je wel wat kwijt.

Ja. Maar het is wel erfgoed wat beschadigd wordt. En die beschadigingen herstel je. Maar dan ben je wel wat kwijt.

En hoe lang duurt dat herstel? Kijk maar eens naar Limburg. Dat is afgekocht. Mensen die nu nog mijnbouwschade hebben, dat wordt niet meer ……

En hoe lang duurt dat herstel? Kijk maar eens naar Limburg. Dat is afgekocht. Mensen die nu nog mijnbouwschade hebben, dat wordt niet meer vergoed.

Hoe betrouwbaar zijn de instanties?

Hoe betrouwbaar zijn de instanties?

Het is een complete verandering van het dorpsaanzien wat je hier en daar ziet. t Zand is vreselijk. Dat was altijd al een raar dorp.

Het is een complete verandering van het dorpsaanzien wat je hier en daar ziet. t Zand is vreselijk. Dat was altijd al een raar dorp.

Overschild. Daar hadden ze het nooit moeten bouwen natuurlijk, met een hele drassige grond.

Overschild. Daar hadden ze het nooit moeten bouwen natuurlijk, met een hele drassige grond.

Maar we lopen heel veel schade op. En dat vind ik erg.

Maar we lopen heel veel schade op. En dat vind ik erg.

Wat betekent dit voor de langere termijn? Als je het hebt over die oude Groninger kerken.

Wat betekent dit voor de langere termijn? Als je het hebt over die oude Groninger kerken.

Ja, nou, die blijven wel staan.

Ja, nou, die blijven wel staan.

Maar nogmaals.

Maar nogmaals.

Ja, nou, dat gevoel kun je... Evert, hou op!

Ja, nou, dat gevoel kun je... Evert, hou op!

-De hond. -Ja, dat isde hond. Dat gevoel kun je bijna niet overbrengen. Maar als je in de monumenten zit. Ja, daar moet zo weinig mogelijk ……

-De hond. -Ja, dat isde hond. Dat gevoel kun je bijna niet overbrengen. Maar als je in de monumenten zit. Ja, daar moet zo weinig mogelijk aan gebeuren. Niet dit soort dingen. Dat is allemaal schade. Nou, die is deels te herstellen, maar niet echt. Dat is schade aan zo'n gebouw.

Als je een schilderij moet restaureren, dan ben je heel wat kwijt.

Als je een schilderij moet restaureren, dan ben je heel wat kwijt.

Dus ja, dat is met gebouwen ook zo. Maar ze blijven wel staan, dat geloof ik best. Maar ja, aan de andere kant, moet je horen. Er zijn ande……

Dus ja, dat is met gebouwen ook zo. Maar ze blijven wel staan, dat geloof ik best. Maar ja, aan de andere kant, moet je horen. Er zijn andere rampen die eraan komen.

Als het water vijf meter stijgt, het zeewater.

Als het water vijf meter stijgt, het zeewater.

Dat zal ik niet meer meemaken. En jullie ook waarschijnlijk niet, maar...

Dat zal ik niet meer meemaken. En jullie ook waarschijnlijk niet, maar...

Dan denk ik ook wel, waar ben je mee bezig?

Dan denk ik ook wel, waar ben je mee bezig?

Maar je zegt, dat gevoel is bijna niet te beschrijven. Maar probeer dat toch nog eens.

Maar je zegt, dat gevoel is bijna niet te beschrijven. Maar probeer dat toch nog eens.

Van een gebouw? Nee, even dat gevoel van wat dit op de termijn, op langere termijn...

Van een gebouw? Nee, even dat gevoel van wat dit op de termijn, op langere termijn...

Kijk, dat gebieden veranderen, dat is niet zo erg. Maar het tempo waarin het gaat, dat is erg. Dat kan een mens ook bijna niet aan.

Kijk, dat gebieden veranderen, dat is niet zo erg. Maar het tempo waarin het gaat, dat is erg. Dat kan een mens ook bijna niet aan.

Je hoort ook altijd discussies over dit landschap. Hier horen geen bomen.

Je hoort ook altijd discussies over dit landschap. Hier horen geen bomen.

Nou, van oorsprong waren hier geen bomen. Het was een drooggevallen wad. Daar groeiden wilgen en zo. Dat zijn pioniersplanten. Maar op een ……

Nou, van oorsprong waren hier geen bomen. Het was een drooggevallen wad. Daar groeiden wilgen en zo. Dat zijn pioniersplanten. Maar op een gegeven moment hebben hier heel veel bomen gestaan. Als je nog nagaat dat hier 200 borgen hebben gestaan. Als die afgebroken worden, dan lees je in de oude stukken... Dat er zomaar 400 beuken op stam worden verkocht. Het is een heel bosrijk. Alle boerderijen stonden in de Singels vanwege de wind. Dus op een gegeven moment is het heel bosrijk geweest. Alleen, de mensen die dat zeggen, die zijn na de oorlog geboren. En in de oorlog is alles gekapt. En vroeger waren die borgterreinen al weg. Dus dat landschap is altijd wel veranderd. Maar dat was in een traag tempo. Maar het gaat nu in een razende vaart. Ik heb me ook heel erg verzet tegen die ruilverkavelingen. Waarvan, nou, bijna niemand meer zegt dat dat een geluk geweest is. Behalve hier en daar een boer. Maar als ik nou weer zie, hier net buiten het dorp zijn ze nu bezig...

Overal die sloten die hier liepen, dat zijn vaak slinken uit de waddenbodem. Die hebben duizenden jaren water bevat. En in een ruilverkavel……

Overal die sloten die hier liepen, dat zijn vaak slinken uit de waddenbodem. Die hebben duizenden jaren water bevat. En in een ruilverkaveling dachten ze dat ze die zomaar even dicht konden gooien. Ja, dat is niet zo. Hier, je kon het nou nog zien. Een enorme plas van water stond in het midden van het land. Maar dat landschap is ook helemaal naar de bliksem geholpen. Als je nou nagaat dat al die mooie landwegen, die kleipaden die hier liepen... Je kon hier alle kanten op, kriskras. Alle kerkenpaden zijn allemaal weggemaakt. Daar heb ik heel erg tegen geprotesteerd. Wat krijg je nu? Nu hier weer mensen wonen die meer vrije tijd krijgen. Oudere mensen zijn fitter dan vroeger. Ik heb voorspeld, mensen krijgen meer vrije tijd. Ze gaan meer recreëren, daar krijg je spijt van. Nou moet ieder dorp weer een ommeltje hebben voor veel geld. En dan loop je over een plek waar nooit gelopen is. En dan strompel je langs maaipaarden en dergelijke. Ik wil graag op het pad lopen wat er al duizenden jaren bestond. Dat hele landschap is ook door die verkavelingen vreselijk veel geweld aan gedaan.

Het landschap, dat staat erom bekend. Groningen, in Groningen kun je het landschap beschouwen vanaf het asfalt. En dan moet je steeds je ki……

Het landschap, dat staat erom bekend. Groningen, in Groningen kun je het landschap beschouwen vanaf het asfalt. En dan moet je steeds je kinderen bij elkaar grissen en je honden zijn nekvel pakken, want anders word je overreden. Dat had allemaal niet gemoeten.

Daar hebben ze ook spijt van, bijna iedereen.

Daar hebben ze ook spijt van, bijna iedereen.

Dat was de ruilverkaveling. En als je dat nu vergelijkt met wat de gaswinning teweeg heeft gebracht.

Dat was de ruilverkaveling. En als je dat nu vergelijkt met wat de gaswinning teweeg heeft gebracht.

We hebben al die vreselijke gaslocaties gehad. Die worden nu wel weer opgeruimd. Maar dat is een heel langzaam proces.

We hebben al die vreselijke gaslocaties gehad. Die worden nu wel weer opgeruimd. Maar dat is een heel langzaam proces.

Dat dichtgooien van die gasputten heb ik gisteravond nog gehoord. Gisteren aan een vergadering. Dat duurt zeker nog 10 jaar voordat alles d……

Dat dichtgooien van die gasputten heb ik gisteravond nog gehoord. Gisteren aan een vergadering. Dat duurt zeker nog 10 jaar voordat alles dicht is en weg is.

Maar de schade die aan de bebouwing is toegebracht, die is onherstelbaar.

Maar de schade die aan de bebouwing is toegebracht, die is onherstelbaar.

Ik was gisteren even in die buitenwijken van Loppersum.

Ik was gisteren even in die buitenwijken van Loppersum.

Onherkenbaar, onherkenbaar. En dat doet wat met mensen.

Onherkenbaar, onherkenbaar. En dat doet wat met mensen.

Dat doet gewoon wat met mensen. Ik moet er niet aan denken dat ik hier weg moet.

Dat doet gewoon wat met mensen. Ik moet er niet aan denken dat ik hier weg moet.

En dat geldt voor iedereen.

En dat geldt voor iedereen.

En dat de een anders behandeld wordt dan de ander, dat zijn allemaal bijkomende dingen.

En dat de een anders behandeld wordt dan de ander, dat zijn allemaal bijkomende dingen.

Ik vind het nogal wat...

Ik vind het nogal wat...

Dankjewel. Zijn er dingen waarvan je denkt, dat had ik echt nog willen zeggen over dit hele vraagstuk?

Dankjewel. Zijn er dingen waarvan je denkt, dat had ik echt nog willen zeggen over dit hele vraagstuk?

Je kunt concluderen dat we als gekken met het gas zijn omgegaan. Iets wat eindig is. Wat ze in andere landen beter hebben gedaan, bijvoorbe……

Je kunt concluderen dat we als gekken met het gas zijn omgegaan. Iets wat eindig is. Wat ze in andere landen beter hebben gedaan, bijvoorbeeld in Noorwegen.

Dat is één ding. Dat heeft altijd mijn irritatie opgewekt. En die schadeafhandeling, nou die is nog lang niet ten einde. Nou die is ook u……

Dat is één ding. Dat heeft altijd mijn irritatie opgewekt. En die schadeafhandeling, nou die is nog lang niet ten einde. Nou die is ook uiterst knullig, is dat begonnen. Gaat nu misschien een beetje beter. Maar wat ik uit het veld hoor, bij Stut en Steun en bij platform Kerk en Beving, dan is er ontzettend veel gedoe tussen mensen. Buren die naast elkaar wonen, de ene krijgt een nieuwbouw en de ander krijgt dat nou om wat voor reden dan net weer niet. Nou er is heel veel onvrede in de dorpen, ook onderling. In het sociale richt dat nog steeds heel veel schade aan. -Hier in Huizinge ook? -Nee, hier niet zo. Maar hier is ook nog niks gebeurd.

Maar je hoort van mensen, nou ja, er zijn mensen die er gewoon heel veel beter van worden. En anderen weer net, weer niet. Nou je hebt al d……

Maar je hoort van mensen, nou ja, er zijn mensen die er gewoon heel veel beter van worden. En anderen weer net, weer niet. Nou je hebt al die verhalen ook wel gehoord van die boer daar in Sybrand, Nijborg enzo. Die ken je allemaal wel. Mensen waarvan de schade niet herkend wordt. Terwijl het hier wel is enzo. Dus onderling hoor ik ook steeds, ik merk dat zelf niet, in mijn omgeving ook niet hoor. Maar kennelijk in mijn milieu, ik woon ook niet in zo'n buurt van Appingedam ofzo. Maar hier is dat niet. En bij ons, nee, hier nergens. Maar ik weet dat er hier en daar heel veel onmen is tussen mensen.

En als je hierover vertelt, als je bijvoorbeeld kennis in de Randstad ergens treft?

En als je hierover vertelt, als je bijvoorbeeld kennis in de Randstad ergens treft?

Dat snappen ze niet. Amper. Ja, sommigen wel hoor. Sommigen wel. Maar nou ja, nogmaals, we hebben al die lui hier naartoe gehaald. Heel vee……

Dat snappen ze niet. Amper. Ja, sommigen wel hoor. Sommigen wel. Maar nou ja, nogmaals, we hebben al die lui hier naartoe gehaald. Heel veel hier in de kerk hebben ook allerlei politieke partijen gezeten. We hebben altijd gevonden van die lui moet hier maar eens komen. En dat gebeurde dan ook.

Maar ja, je weet ook dat sommige politici, die hebben het ook nooit be... Kamp. Die heeft het nooit begrepen. En die leegte, ik weet niet o……

Maar ja, je weet ook dat sommige politici, die hebben het ook nooit be... Kamp. Die heeft het nooit begrepen. En die leegte, ik weet niet of je dat nog weet. Die zat in de trein, zat hij zich toevallig in de telefoon, zat hij zich te verspreken. Toen zat er iemand naast die dat allemaal hoorde. Nou ja, die zijn politieke carrière is toen geëindigd. Maar die was hier geweest en die... wat een flauwekul enzo. En dan een paar scheurtjes en dan bouw je toch een nieuw huis enzo. Dat werd heel vaak een beetje... Kijk, als je geen gevoel voor bebouwing hebt en voor landschap enzo, dan ervaar je die schade ook niet zo.

Dan moeten de kinderen ook weer meer...

Dan moeten de kinderen ook weer meer...

schoonheidsgevoel meegeven enzo, denk ik.

schoonheidsgevoel meegeven enzo, denk ik.

Heel veel mensen zien dat niet.

Heel veel mensen zien dat niet.

Kijk, hier werd ook een man die in het dorp woonde. Dat was een bekende Groninger. Die was een kampioenschaatser enzo. Die werd een keer g……

Kijk, hier werd ook een man die in het dorp woonde. Dat was een bekende Groninger. Die was een kampioenschaatser enzo. Die werd een keer geïnterviewd en die zei, wat een mooi dorp. Nou, wat is er voor moois aan, zei Piet. Die loopt er in 10 minuten erom heen. Wat is hier nou voor moois? Die mensen heb je natuurlijk ook. Nou, die storen het ook niet. En die vinden een nieuw huis ook prima.

Maar voor jou is dat anders?

Maar voor jou is dat anders?

Ja, voor mij is dat anders. En voor mij niet alleen. Voor een hele hoop mensen is dat anders.

Ja, voor mij is dat anders. En voor mij niet alleen. Voor een hele hoop mensen is dat anders.

Er zijn natuurlijk heel veel mensen die...

Er zijn natuurlijk heel veel mensen die...

ook onbewust hoor, denk ik.

ook onbewust hoor, denk ik.

Als ze het gaan veranderen, dan zie je ze vaak... Ik ken heel veel mensen die... Ik heb laatst nog een heel stuk geschreven. Dat was heel g……

Als ze het gaan veranderen, dan zie je ze vaak... Ik ken heel veel mensen die... Ik heb laatst nog een heel stuk geschreven. Dat was heel grappig. Er was een vrouw die... die was geen Groninger, maar die had wel aardig Groninger geleerd. En toen...

ging het over...

ging het over...

Sien Jensema. En toen ging het over een onderwal.

Sien Jensema. En toen ging het over een onderwal.

Ken je dat verschijnsel wel, een onderwal? Nee, dat ken je ook niet. Nou, je bent... Stadsmensen kennen dat niet zo goed, maar... Een onder……

Ken je dat verschijnsel wel, een onderwal? Nee, dat ken je ook niet. Nou, je bent... Stadsmensen kennen dat niet zo goed, maar... Een onderwal was in mijn jeugd. Daar leefde je bijna als kind. Zo'n... Zo'n hele mooie beschutte... Daar heb ik een heel stuk over geschreven. En toen... waren er allemaal oudere mensen. Goh, die zeiden... Ja, want tegenwoordig zijn sloten in het landschap... Dat zijn van die verticale kerven. Als je erin dondert, kom je er niet meer uit. Maar vroeger waren die sloten... Dat waren hele oude sloten. En daar kon je gewoon bij het water komen. En dan was die oever, die liep zo. En dan had je nog een stukje. Er was een hele... Mensen zaten er ook. Boeren. Ik werkte vroeger bij de boer. Koffiedrinken. Een beetje in de onderwal. Lekker in de luwte, in het zonnetje. En de koeien stonden daar. En je kon bij het water komen. En... Het is dan heel grappig... Dat mensen daarop reageren. En zei verdraait. Ja, ik had er ook in geen jaar aan gedacht... Dat die vrouw mij vroeg... Wat is een onderwal? En toen ging er voor mij weer een wereld open. En toen ik erover schreef... Kreeg ik ook al die reacties van die mensen. Maar het is wel weg. En als het dan weer benoemd wordt... Dan voel je ook een beetje de heimwee.

En dat is met landschap denk ik ook zo. Als je er nooit over nadenkt. Die Sjef Hemel... Die heb ik een lezing van gehoord. En die sprak ove……

En dat is met landschap denk ik ook zo. Als je er nooit over nadenkt. Die Sjef Hemel... Die heb ik een lezing van gehoord. En die sprak over lopen. Die wandelt. Die is bekeerd. Door zijn wandelen. Die is anders gaan denken. En ook over de wereld. Die denkt niet meer economisch en zo. Maar... Google hem maar eens. En toen dacht ik... Die man die vertelde...

Ik denk dat voel ik precies zo. Ik had er nooit over nagedacht. Dat het wandelen zoveel met mij deed. Ik wandel heel veel. Ik heb twee wand……

Ik denk dat voel ik precies zo. Ik had er nooit over nagedacht. Dat het wandelen zoveel met mij deed. Ik wandel heel veel. Ik heb twee wandelvriendinnen, vriendinnen in de oude zin van het woord. Maar daar wandel ik mee. Maar dat is heerlijk voor je geest.

Maar... Ik besefte dat niet zozeer. Maar toen hij het verwoordde... Toen dacht ik... Ja, verdraai. Dat voel ik net zo. Ik denk dat het met ……

Maar... Ik besefte dat niet zozeer. Maar toen hij het verwoordde... Toen dacht ik... Ja, verdraai. Dat voel ik net zo. Ik denk dat het met het landschap ook zo is. Dat je er nooit zo over nadenkt. Dat is gewoon mijn landschap. Maar als het verandert... Dan...

Dan kneust het misschien. Dat je denkt van... Oh ja.

Dan kneust het misschien. Dat je denkt van... Oh ja.

Want dat is wat er nu gebeurt. Ja.

Want dat is wat er nu gebeurt. Ja.

Ja. Ik merk dat nu ook hoor. Dat mensen zeggen... Mijn hele buurt is veranderd.

Ja. Ik merk dat nu ook hoor. Dat mensen zeggen... Mijn hele buurt is veranderd.

Ik denk dat dat veel dieper zit... Dan je vaak bewust bent.

Ik denk dat dat veel dieper zit... Dan je vaak bewust bent.

Dankjewel. Graag gedaan.

Dankjewel. Graag gedaan.

Dankjewel. Wat denk jij... Wat denken jullie? Missen jullie nog iets? Jullie hebben eerder dit soort interviews meegemaakt.

Dankjewel. Wat denk jij... Wat denken jullie? Missen jullie nog iets? Jullie hebben eerder dit soort interviews meegemaakt.

Als je zelf zegt van... Je moet het daar nog over hebben. Dan moet je het ook zeggen.

Als je zelf zegt van... Je moet het daar nog over hebben. Dan moet je het ook zeggen.

Ik vond het een duidelijk en compleet verhaal eigenlijk wel.

Ik vond het een duidelijk en compleet verhaal eigenlijk wel.

Missen we nog iets? Ja, ik ben meer met op die camera aan het letten. Ja, nee. Maar goed. Ik krijg het wel mee, maar...

Missen we nog iets? Ja, ik ben meer met op die camera aan het letten. Ja, nee. Maar goed. Ik krijg het wel mee, maar...

Het is toch anders? Het is toch anders?

Het is toch anders? Het is toch anders?

Ja.

Ja.

Als ik zo een beetje dit lijstje bij langs ga, dan hebben we het meeste wel benoemd.

Als ik zo een beetje dit lijstje bij langs ga, dan hebben we het meeste wel benoemd.

Nou ja, wat mij zelf betreft... Ik heb ook geleden onder die ruilverkaveling en ik heb ook geleden onder het vuile water. En nogmaals, dit ……

Nou ja, wat mij zelf betreft... Ik heb ook geleden onder die ruilverkaveling en ik heb ook geleden onder het vuile water. En nogmaals, dit landschap interesseert me. Ja.

En heel veel dingen zijn... Kijk, dat er veranderingen zijn, dat is niet tegen te gaan. Maar dit gaat te snel en dit is te heftig.

En heel veel dingen zijn... Kijk, dat er veranderingen zijn, dat is niet tegen te gaan. Maar dit gaat te snel en dit is te heftig.

En dat stoort mij. Maar verder ben ik wel een vrolijk mens, hoor.

En dat stoort mij. Maar verder ben ik wel een vrolijk mens, hoor.

Kijk, een mens heeft ook een bubbel waarin je leeft. Je eigen woningomgeving, mijn tuin.

Kijk, een mens heeft ook een bubbel waarin je leeft. Je eigen woningomgeving, mijn tuin.

Dat is een andere wereld. Dat kan ik ook heel goed scheiden. Ja.

Dat is een andere wereld. Dat kan ik ook heel goed scheiden. Ja.

Maar kun je het beschrijven... Als persoon ben ik een gelukkig mens. Ik heb niks te klagen.

Maar kun je het beschrijven... Als persoon ben ik een gelukkig mens. Ik heb niks te klagen.

Mijn leven is goed.

Mijn leven is goed.

Maar het is toch een soort verdriet om het landschap? Kun je het zo beschrijven?

Maar het is toch een soort verdriet om het landschap? Kun je het zo beschrijven?

Ja, dat heb ik wel, ja. Ja.

Ja, dat heb ik wel, ja. Ja.

Landschapspijn heet dat, he. Daar leid ik wel aan.

Landschapspijn heet dat, he. Daar leid ik wel aan.

En hoe uit zich dat?

En hoe uit zich dat?

Nou ja, dat je geen weidevogels meer hoort en dat je geen schone sloot meer ziet. En dat er ruw met het landschap wordt mee omgegaan. Dat ……

Nou ja, dat je geen weidevogels meer hoort en dat je geen schone sloot meer ziet. En dat er ruw met het landschap wordt mee omgegaan. Dat ik een hoogspanningslijn zie verschijnen waarvan iedereen het afschuwelijk vindt. En denkt, hoe kan dit?

En dat soort dingen. En dat het altijd dat ondergeschoven kindje is. Dat ze denken dat je ermee kunt doen wat je wilt. Dat vind ik erg.

En dat soort dingen. En dat het altijd dat ondergeschoven kindje is. Dat ze denken dat je ermee kunt doen wat je wilt. Dat vind ik erg.

Vroeger ook wel. Ik heb me ook heel erg verzet tegen het wegtrekken van al die beken en zo. Dat is toch gruwelijk? Nou, en wat krijg je nou……

Vroeger ook wel. Ik heb me ook heel erg verzet tegen het wegtrekken van al die beken en zo. Dat is toch gruwelijk? Nou, en wat krijg je nou? Nou, dan worden ze allemaal weer meanderend gemaakt, verdorie. Ik heb meegemaakt dat ze meanderend gemaakt werden. Je moet ook meemaken dat ze weer recht, of dat ze ze recht getrokken hebben. Je moet ook meemaken dat ze zich weer kronkelend maken. Daar word je toch moe van. Terwijl het zo'n ingreep is die er in die landschappen is geweest. Ik heb het Peizerdiep weer recht getrokken zien worden. Maar in Westerwolde ook. Nou, dat zijn ze nu allemaal weer aan het omkeren. En dan denk ik, het is ook onverstand. Ik heb ook wel eens in Westerwolde tegen die van het waterschap gezegd. Ik zei, jullie hebben geen smaak. Maar je hebt ook geen verstand van je vak. Maar waarom hebben ze die Westerwoldse A nou weer kronkelend gemaakt? Omdat Westerwolde uitdroogde. Als het in Zuid-Drenthe regende, dan lag het een paar uur later een plons daar in de dollard. En als dat ding meandert, dan loopt het heel rustig door het landschap. En dan bevochten ze dat landschap. Nou, dat hadden ze ook niet in de gaten, kennelijk. Maar dat was in de Drentse A precies zo.

Een vriend van mij was altijd de directeur van Drents Landschap. Die heeft fantastische dingen gedaan. Die heeft de race weer meanderend ge……

Een vriend van mij was altijd de directeur van Drents Landschap. Die heeft fantastische dingen gedaan. Die heeft de race weer meanderend gemaakt. In Hunze, in het Drentse A. Nou, voor zulke mensen heb ik nou respect. Maar het had ook niet moeten gebeuren, natuurlijk.

Dan denk je dat je rationeel bent. Nou, rationeel is niet altijd goed.

Dan denk je dat je rationeel bent. Nou, rationeel is niet altijd goed.

Dus het was even heel dom om het te doen.

Dus het was even heel dom om het te doen.

Ja. Ja. En? Nou ja. Ik vind dat je als burger ook de plicht hebt om met je kop bij te zijn.

Ja. Ja. En? Nou ja. Ik vind dat je als burger ook de plicht hebt om met je kop bij te zijn.

En als het moet er ook iets van te zeggen.

En als het moet er ook iets van te zeggen.

Dank je wel. Graag gedaan.

Dank je wel. Graag gedaan.

Intro Ooggetuigen van de Gaswinning

Intro Ooggetuigen van de Gaswinning

Wil je eens wat vertellen over je persoonlijke leven en ook hoe de gaswinning daar een plek in heeft gehad?

Wil je eens wat vertellen over je persoonlijke leven en ook hoe de gaswinning daar een plek in heeft gehad?

Ja, oké. Ik ben geboren in Leegkerk, op de grens van Hoog- en Leegkerk, in 1940.

Ja, oké. Ik ben geboren in Leegkerk, op de grens van Hoog- en Leegkerk, in 1940.

Ik heb de lagere school en zo gehad. Ik ben gaan varen. En in de zestiger jaren geloof ik, of ik weet niet eens meer wanneer het gas aangeb……

Ik heb de lagere school en zo gehad. Ik ben gaan varen. En in de zestiger jaren geloof ik, of ik weet niet eens meer wanneer het gas aangeboord werd, maar ik werd er op een gegeven moment mee geconfronteerd, ik hou intens van dit landschap, ik schrijf er ook over, dat overal in dat landschap verdwenen van die vreselijke boorlocaties. En het werd nog erger toen daar een keer een aanslag is geweest, geloof ik, in Ommen, dat die dingen s' nachts ook nog aangelegd werden. En als je nou beseft, als je een arkaneel op je dak wilt hebben, of je huis anders gekleurd wilt hebben, dat je dat allemaal aan moet vragen, maar die NAM kon zijn gang maar gaan. Dat was mijn eerste ergernis al.

En nog later, dan ben ik heel veel later, ik was dus, ik ben voorzitter van excursiecommissie en wij zouden een excursie maken in een aant……

En nog later, dan ben ik heel veel later, ik was dus, ik ben voorzitter van excursiecommissie en wij zouden een excursie maken in een aantal dorpen hier in de buurt. Dus we bezochten die kerk om die excursie voor te bereiden. Ik kwam in Lellens en ik zag daar een enorme reparatie, ik zei, wat is hier in vredesnaam gebeurd? Ja, we hadden schade van de NAM en de NAM heeft ons een aannemer op het dak gestuurd.

Hij heeft dit gerepareerd. Ik zei, dat heeft hij helemaal verkeerd gedaan, dat mag helemaal niet. En hij heeft het met verkeerde materialen……

Hij heeft dit gerepareerd. Ik zei, dat heeft hij helemaal verkeerd gedaan, dat mag helemaal niet. En hij heeft het met verkeerde materialen gedaan. Ik zei, als er een schade aan een rijksmonument is, dan moet hij de monumentenzorg bellen en die bepalen hoe dat gerepareerd moet worden.

En bij de volgende kerk was het weer net zo, dat was in Stedum. Dat was een van de hele bijzondere kerken in dit gebied. Dus ik ben toen na……

En bij de volgende kerk was het weer net zo, dat was in Stedum. Dat was een van de hele bijzondere kerken in dit gebied. Dus ik ben toen naar de NAM gegaan met iemand van Heemschut. En we hebben gezamenlijk gezegd, wat hij doet, dat mag helemaal niet. Ik zei, u bent fout, u bent zelfs strafbaar. En eigenlijk die eigenaren, de kerkvoogdijen, die zijn ook strafbaar. Nou, dat was mijn eerste confrontatie met de NAM op het kantoor.

Later heeft de stichting Oude Groningen en Kerken ook tegen de NAM gezegd, die schade bepalen wij zelf. En u laat dat repareren en wij will……

Later heeft de stichting Oude Groningen en Kerken ook tegen de NAM gezegd, die schade bepalen wij zelf. En u laat dat repareren en wij willen er ook geen rekeningen van zien. Volgens mij is het nu nog zo, ik zit niet meer in het bestuur.

Nou, dat was de eerste toestand. Wat mij later ook vreselijk irriteerde, hoe ze met dat gas omgingen. Maar, ik weet nog dat in Suriname war……

Nou, dat was de eerste toestand. Wat mij later ook vreselijk irriteerde, hoe ze met dat gas omgingen. Maar, ik weet nog dat in Suriname waren ze bezig met het zogenaamde Brocopondo-plan. En dat was een stuwmeer waar ze dus witte energie, witte steenkool, zeiden ze daar vroeger, konden. En het was de bedoeling dat de aluinaarde die daar gevonden wordt, waar je aluminium van maakt, dat dat daar verwerkt zou worden. Maar toen kwam hier het gas. En toen werd het gas verjubeld. Want wat deden ze? Ze hebben Suriname niet die aluminiumfabrieken gegund. Die kwamen in Delfzijl terecht in Terneuzen. En dan moesten die zware aluinaarde, schepen vol, die moesten hier helemaal naartoe gebracht worden om er hier aluminium van te maken. Terwijl daar de energie was en de grondstof ook. En toen later hoorde ik ook nog dat heel veel gas, het werd voor een habbekrats verkocht. In eerste instantie naar Italië, dat weet ik nog. Ik vond het gewoon schandalig.

Het is eindig. Alles wat eindig is, moet je zuiniger zijn. En regel 1 in de economie is volgens mij alles wat...

Het is eindig. Alles wat eindig is, moet je zuiniger zijn. En regel 1 in de economie is volgens mij alles wat...

Wat eindig is, dat dit moet ook duur zijn. En nou ja, nogmaals, we hebben het verjubeld. Als je nou in... Ik ben er nooit geweest, maar i……

Wat eindig is, dat dit moet ook duur zijn. En nou ja, nogmaals, we hebben het verjubeld. Als je nou in... Ik ben er nooit geweest, maar ik weet dat er in Noorwegen een museum is dat gaat over energiewinning. Daar is een apart kamertje en daar wordt Nederland eigenlijk voor gek gezet. Daar kun je dus zien hoe het niet moet. Alles is hier verjubeld. In Noorwegen gaan ze heel anders met die energie om. Iedere Noor heeft geld. Dat hebben ze allemaal vastgezet. Die hebben er een grote pot van gemaakt. Dat is hier helemaal niet gebeurd. Het is hier gewoon verjubeld.

Verpatst. En nou, dat is een grote ergernis. Ik vind ook dat alom bejubelde gebouw van de Gasunie, dat heb ik altijd een schande gevonden. ……

Verpatst. En nou, dat is een grote ergernis. Ik vind ook dat alom bejubelde gebouw van de Gasunie, dat heb ik altijd een schande gevonden. Dat je zo met energie omgaat, alsof het... Het is van ons allemaal. En het is van de wereldbevolking. Daar ga je zo niet mee om. Dat je daar zo'n ding neerzet. Tot mijn vreugde lijkt het in de verte ook een beetje op de torenbouw van Babel. Dat is een heel mooie schilderij van, geloof ik, een van onze oude schilders. Nou, dat zijn allemaal van die dingen die mijn ergernis altijd al hebben opgeleverd. Nou, en als dan de schade, als nou de aardbevingsschade komt, ja, nou dan zie je dus in eerste instantie... Nou ja, dat weten we anders, hoef ik allemaal niet meer te vertellen. Er werd ontkend, of er werd gebagataliseerd. En ik ben er vanaf het begin bij betrokken geweest. We hebben hier een club opgericht, Bodembeweging. Nou, dat is een bekende club. Ik zit ook in Kerk en Beving.

In eerste instantie werd het in de rest van het land ook amper geloofd. We hebben met Kerk en Beving, dat heb ik heel goed gevonden. We heb……

In eerste instantie werd het in de rest van het land ook amper geloofd. We hebben met Kerk en Beving, dat heb ik heel goed gevonden. We hebben hier alle prelaten naartoe gehaald. Alle, hoofd van al die kerken die meestal in het westen zitten. Bischop is hier geweest. Ik ben nog een dag met de Bischop op pad geweest, met de korte toen. Het werd helemaal, men besefte helemaal niet hoe erg het was. En dat is langzaam doorgedrongen. Heel langzaam. Nou uiteindelijk heeft dat natuurlijk in die enquęte, is dat allemaal neergelegd. Maar dat heeft heel lang gedurende, heeft heel veel ellende opgeleverd.

Ik heb weleens een keer in Groningen, in het Noorderplantsoen is een keer een hele grote bijeenkomst geweest. Over die, over die, over die ……

Ik heb weleens een keer in Groningen, in het Noorderplantsoen is een keer een hele grote bijeenkomst geweest. Over die, over die, over die gasschade enzo. En toen heb ik ook een keer gezegd, waar Paas en Alders ook bij waren. Er zijn twee grote rampen, die aardbeving is een ramp. Maar de oplossing van de schade is, is net zo'n grote ramp. In eerste instantie, ik had er wel begrip voor. In eerste instantie kreeg je allerlei mensen langs de deur. Die helemaal geen verstand hadden van bouw. En waar ze ook wel ruiterlijk voor uitkwamen. Ik heb hier iemand gehad, die zei, ik heb altijd in de ouderenzorg gezeten. Ik zei, ik ben hier goed te pas, dit is een oud dorp. En het gaat over oude gebouwen. Maar het is natuurlijk schandelijk wat er allemaal gebeurd is.

Ik heb hier, mijn schoorstenen moesten eraf. Want ik snapte de NAM wel een beetje. Ik heb zo ook eens een keer gezegd, ik snap jullie probl……

Ik heb hier, mijn schoorstenen moesten eraf. Want ik snapte de NAM wel een beetje. Ik heb zo ook eens een keer gezegd, ik snap jullie probleem wel. Waar haal je opeens honderd zogenaamde bouwkundigen vandaan? Die zijn er niet. Ik zat in dit vak. En al die mensen die zich met bouwschade, die zich daarmee bezighielden, die kende ik. Ik had ze niet allemaal gezien, maar ik wist van hun bestaan. En als je nou opeens honderd mensen hier krijgt, die huizen gaan inspecteren. Ja, nou.

Mijn schoorstenen moesten er bijvoorbeeld ook af. Kijk, je moet iets doen. De NAM moest iets doen. Daar had ik ook wel enig begrip voor. Da……

Mijn schoorstenen moesten er bijvoorbeeld ook af. Kijk, je moet iets doen. De NAM moest iets doen. Daar had ik ook wel enig begrip voor. Dat heb ik zo gezegd.

Als je niet weet wat je moet doen. Nou, toen begonnen ze maar alle oude schoorstenen van de huizen af te zetten. En er nieuwe schoorstenen ……

Als je niet weet wat je moet doen. Nou, toen begonnen ze maar alle oude schoorstenen van de huizen af te zetten. En er nieuwe schoorstenen op te zetten van plastic.

Kunststof schoorstenen. Dus dat weigerde ik. Ik zei, die schoorstenen gaan er niet af en die vallen er ook niet af. Ik heb ze hier wel acht……

Kunststof schoorstenen. Dus dat weigerde ik. Ik zei, die schoorstenen gaan er niet af en die vallen er ook niet af. Ik heb ze hier wel acht, negen keer gehad. Op de duur zou er een ingenieursbureau komen uit Deventer; Witteveen en Bos. En die zouden een uitsluitsel geven.

Nou, toen ze kwamen wisten ze niet hoe zo'n schoorsteen op het dak stond. Dus mijn schoorstenen zijn op het dak gebleven. Maar je wordt ond……

Nou, toen ze kwamen wisten ze niet hoe zo'n schoorsteen op het dak stond. Dus mijn schoorstenen zijn op het dak gebleven. Maar je wordt onder druk gezet. Op een gegeven moment kreeg ik een telefoontje van Albert Rodenboog. De burgemeester van Loppersum. Die zegt, ik heb een brief gekregen van de NAM. Waarin staat dat de gemeente niet verantwoordelijk is voor jouw schoorstenen.

Ik zei, wat heb je gedaan? Nou, ik heb de brief teruggestuurd, zei hij. Maar Reint Wobbes veroorzaakt geen beving in de gemeente. En Lopper……

Ik zei, wat heb je gedaan? Nou, ik heb de brief teruggestuurd, zei hij. Maar Reint Wobbes veroorzaakt geen beving in de gemeente. En Loppersum ook niet. Dus u blijft gewoon verantwoordelijk. Dat was een hele flinke burgemeester. Maar heel veel van onze overheden ging ook door de knieën. Want ik ben met de bond Heemschut bij verschillende gemeentebesturen geweest. Dan was er zomaar weer een boerderij weg. Zonder sloopvergunning. Hoe kan dat? Ja, de NAM zei. Ik zeg, de NAM zei? Als uw kapper dat zegt, dan gelooft u dat ook niet. De NAM is gewoon een particulier bedrijf. En die heeft er belang bij. U geeft een sloopvergunning af. En niemand anders. Dat kan de NAM niet doen. Nou, zo ging dat. Het is een wild west gebeuren geweest. En nou ja, tot op de dag van vandaag.

Ja, ik word hier heel treurig van. Als ik zie hoe al onze oude dorpen verdwijnen.

Ja, ik word hier heel treurig van. Als ik zie hoe al onze oude dorpen verdwijnen.

En er komen nieuwe dorpen vanuit de plek. Daar kun je bijna niks van zeggen.

En er komen nieuwe dorpen vanuit de plek. Daar kun je bijna niks van zeggen.

Als je nou in Loppersum komt. Daar loopt zo'n watertje. De Wijmers, die loopt door het dorp. Daar staat aan de overkant van dat water een p……

Als je nou in Loppersum komt. Daar loopt zo'n watertje. De Wijmers, die loopt door het dorp. Daar staat aan de overkant van dat water een prachtige verzameling huisjes. Nou, die gaan allemaal weg. Ook omdat heel veel mensen die hier wonen. Die zien daar wel voordelen in. Die krijgen een mooi nieuw huis en zo. Maar het karakter van onze dorpen gaat naar de bliksem. En vergeet één ding niet. Dorpen als deze. Een dorp van honderd mensen met een mooie oude kerk en zo. Die zijn alleen nog in Groningen en Friesland. Voor de rest van Nederland zijn ze niet meer.

En ik word er heel treurig van.

En ik word er heel treurig van.

Ik wil het graag even hebben over uw levensloop. Waar bent u geboren?

Ik wil het graag even hebben over uw levensloop. Waar bent u geboren?

Op de grens van Hoog- en Leegkerk. En toen? Nou, Hoogkerk was een heel prettig dorp. Want het is een heel raar dorp natuurlijk. Het was een……

Op de grens van Hoog- en Leegkerk. En toen? Nou, Hoogkerk was een heel prettig dorp. Want het is een heel raar dorp natuurlijk. Het was een dorp van vrijzinnig doopsgezinden en vrijzinnig hervormden. En dan komt er in 1895 een suikerfabriek. En dan komen de mensen van heinde en verre daar wonen. Uit Friesland. Uit de Veenkoloniën. Uit Brabant. Uit Indonesië. Waar ervaring was in de suikerfabrikage. En het is zelfs zo'n bijzonder dorp. Dat Pim Kooij, professor Kooij met studenten hebben een boek geschreven over het dorp naast de stad. Want waar komt dat nou voor? Er komen opeens gereformeerden binnen. Er komen zelfs socialisten binnen. En gereformeerden. En het wordt één grote melting pot van mensen die van heinde en verre komen. Als je naar de Hoogkerk komt zeg ik altijd. Dan kun je je wel verweren. Want er werd gevochten tussen de scholen enzo. Het was een heel bijzonder dorp. Ik heb een hele prettige jeugd gehad. Ik heb laatst een praatje gehouden voor een zogenaamd Comenius gezelschap. Dat zijn managers die eigenlijk een andere structuur willen. Die willen niet meer deze neokapitalistische maatschappij. Die willen weer het Rijnlandse model. En ik heb toen verteld hoe dat in de Hoogkerk toeging. De directeur van die fabriek woonde ook in het dorp. Mijn oom was directeur van de suikerfabriek. Maar die was in zijn vrije tijd ook voorzitter van het Groene Kruis. En weer een ander was voorzitter van de voetbalvereniging. De fabrieken hielden het zwembad bij. Die hebben ze ook laten graven volgens mij. Maar ze hielden er ook het gymnastieklokaal bij. Arbeiders en kinderen werden op vakantie gestuurd enzovoort. En dat is nu helemaal anders geworden. Ik heb wel eens geprotesteerd tegen een afbraak bij Friesland Campina. En als je daar met de directeur praat dan blijkt hij op de Veluwe te wonen. Die hebben niks meer met zo'n dorp. Dat zijn de nadelen van ons huidige systeem.

Dus Hoogkerk was een heel leuk dorp om te wonen. Er gebeurde altijd van alles. Heel levendig. In de campagnetijd stond het hele dorp vol me……

Dus Hoogkerk was een heel leuk dorp om te wonen. Er gebeurde altijd van alles. Heel levendig. In de campagnetijd stond het hele dorp vol met boeren. Met wagens die bieten brachten en pulp weer meenamen. Het was een en al kroeg. En midden in de nacht kon je nog een visje kopen. Het was een heel bijzonder dorp. Je moest er altijd klompen of laarzen aan hebben. Want de straten waren altijd smerig. En je moest altijd voor de brug wachten. Ieder kind in Hoogkerk lag het in de mond bestorven. Als je te laat op school kwam, moest je voor de brug wachten meester. En dat was ook zo.

Wat deden uw ouders?

Wat deden uw ouders?

Mijn vader was decoratieschilder. Maar die was van 1900. En toen heeft hij ook nog op academie gezeten. Maar toen was daar geen werk in. Mi……

Mijn vader was decoratieschilder. Maar die was van 1900. En toen heeft hij ook nog op academie gezeten. Maar toen was daar geen werk in. Mijn vader is later hoofdopzichter geworden van het onderhoud op de nieuwe suikerfabriek. En de rest van mijn ouders werkten ook op die fabrieken.

Dus. En mijn moeder, zoals dat ging, die deed de huishouding. Mijn moeder kon verrukkelijk koken.

Dus. En mijn moeder, zoals dat ging, die deed de huishouding. Mijn moeder kon verrukkelijk koken.

Dus wat dat betreft. Ik heb ook een vrouw gehad die heel lekker kon koken. En die ben ik mijn hele leven verwend geweest.

Dus wat dat betreft. Ik heb ook een vrouw gehad die heel lekker kon koken. En die ben ik mijn hele leven verwend geweest.

Nou, ik ben naar school gegaan. Ik heb mulo gedaan. Toen naar de zeevaartschool. En toen ben ik gaan varen.

Nou, ik ben naar school gegaan. Ik heb mulo gedaan. Toen naar de zeevaartschool. En toen ben ik gaan varen.

Ik heb nog in Nieuw-Guinea gezeten voor mijn dienstplicht. Want het schip waar ik op voer werd verkocht naar Zweden. En die wilde graag een……

Ik heb nog in Nieuw-Guinea gezeten voor mijn dienstplicht. Want het schip waar ik op voer werd verkocht naar Zweden. En die wilde graag een machinist mee. En niet meer van het dek. En toen was ik vergeten dat je vijf jaar moest varen op de Nederlandse koopvaardij. Dan hoefde je niet in dienst. Dus ik had er nog geen vijf jaar op zitten. En toen kreeg ik oproepen om in dienst te komen. En zo kwam ik in Nieuw-Guinea terecht.

Nou, later ben ik weer gaan varen.

Nou, later ben ik weer gaan varen.

Ik heb een vrouw getrouwd in Roderwolde. Niet zo ver. Een boerendochter.

Ik heb een vrouw getrouwd in Roderwolde. Niet zo ver. Een boerendochter.

En.

En.

Toen. Hebben we in eerste instantie op Vierverlaten gewoond.

Toen. Hebben we in eerste instantie op Vierverlaten gewoond.

Richting Oostwold. En toen het mij daar te druk werd. Ons te druk werd. Toen zijn we hier in Huizinge gaan wonen.

Richting Oostwold. En toen het mij daar te druk werd. Ons te druk werd. Toen zijn we hier in Huizinge gaan wonen.

Oudste dochter is nog in Hoogkerk geboren. En de jongste is hier geboren.

Oudste dochter is nog in Hoogkerk geboren. En de jongste is hier geboren.

Ik kocht dit huis toen het...

Ik kocht dit huis toen het...

sterk aan onderhoud toe was. Ik heb het helemaal gerestaureerd eigenhandig. En ik woon hier heel gelukkig. Nog steeds. Nu alleen.

sterk aan onderhoud toe was. Ik heb het helemaal gerestaureerd eigenhandig. En ik woon hier heel gelukkig. Nog steeds. Nu alleen.

U heeft het moment dat het gas ontdekt werd. Heeft u bewust meegemaakt? Ja. Wat herinnert u zich daarvan?

U heeft het moment dat het gas ontdekt werd. Heeft u bewust meegemaakt? Ja. Wat herinnert u zich daarvan?

Nou ja, dat het feest was. En dat het heel bijzonder was. Dat bekend werd dat er steeds meer gas zat.

Nou ja, dat het feest was. En dat het heel bijzonder was. Dat bekend werd dat er steeds meer gas zat.

Dat stapelde maar.

Dat stapelde maar.

We zijn een van de grootste gasvelden in Europa geloof ik. Behalve Rusland natuurlijk. Daar is nog veel meer. Nou ja, ik heb altijd. Ik heb……

We zijn een van de grootste gasvelden in Europa geloof ik. Behalve Rusland natuurlijk. Daar is nog veel meer. Nou ja, ik heb altijd. Ik heb altijd.

Ik ben me altijd bewust geweest dat wij de aarde leeg vreten. Dat heb ik al heel vroeg. Ik heb me ook in eerste instantie toen ik naar wal ……

Ik ben me altijd bewust geweest dat wij de aarde leeg vreten. Dat heb ik al heel vroeg. Ik heb me ook in eerste instantie toen ik naar wal kwam. Ik heb me ook heel erg bemoeid met het vuile water in de provincie. Hoendiep. Vreselijk. En in de veenkolonieen afschuwelijk. En als je. Nou, ik zat in een actiegroep om er tegen te protesteren. En als je dan bij het provinciehuis kwam. Dan zei de gedeputeerde meneer Wobbes. Dit ruikt naar werkgelegenheid en naar welvaart.

Ja. En dan zei ze wel eens. Heb je daar geen last van in je zakelijk leven? En toen kwam ik een keer bij de directeur van de Avebe. En die ……

Ja. En dan zei ze wel eens. Heb je daar geen last van in je zakelijk leven? En toen kwam ik een keer bij de directeur van de Avebe. En die zei. Je bent toch ook die man van het vuile water? Ik stond wel eens in de krant. Ik zei. Ja, u hebt gelijk. Zei die. Wij gooien het kortbaarste van de aardappel in het water. En dat stinkt zo. Maar wij gaan een aardappel. We gaan een fabriek bouwen om dat eiwit te winnen. En dat is ook gebeurd. In Gasseltenijveen. Dus de overheid zag het niet. Maar zo iemand die een bedrijfsleven zag. Die zag het wel. En ik heb er ook nooit last van gehad.

Ja.

Ja.

Dat was het vuile water.

Dat was het vuile water.

Ja. En het gas. Nou, en ik heb me ook hier erg. Nou ja, ik heb me eraan geërgerd. Ik heb ook wel met andere mensen hebben geprotesteerd te……

Ja. En het gas. Nou, en ik heb me ook hier erg. Nou ja, ik heb me eraan geërgerd. Ik heb ook wel met andere mensen hebben geprotesteerd tegen het feit dat alles maar kon.

Overal in het landschap die dingen neerzetten.

Overal in het landschap die dingen neerzetten.

Mogen we ook inspraak hebben bijvoorbeeld. Nou, dat is nooit gebeurd. Ze hebben zich echt laten.

Mogen we ook inspraak hebben bijvoorbeeld. Nou, dat is nooit gebeurd. Ze hebben zich echt laten.

Ja, ze hebben zich verkocht aan de NAM. Heel Nederland trouwens. Nou ja. Wat is er met ons gasgeld gebeurd? Dat is voornamelijk naar het we……

Ja, ze hebben zich verkocht aan de NAM. Heel Nederland trouwens. Nou ja. Wat is er met ons gasgeld gebeurd? Dat is voornamelijk naar het westen gegaan. Er zijn onnodig idiote dingen mee gebeurd. De Betuwelijn en weet ik het allemaal. Dus ik vind het een heel groot schandaal.

Wanneer begon u zich dat te realiseren?

Wanneer begon u zich dat te realiseren?

Al heel vroeg.

Al heel vroeg.

Ook zo'n gebouw van de gasunie. Dan denk ik, wat is dit voor onzin?

Ook zo'n gebouw van de gasunie. Dan denk ik, wat is dit voor onzin?

Blijf een beetje sober. Het is verjubeld. Het is echt verjubeld. Dat heb ik heel erg gevonden. Tot op de dag van vandaag.

Blijf een beetje sober. Het is verjubeld. Het is echt verjubeld. Dat heb ik heel erg gevonden. Tot op de dag van vandaag.

Het is heel fout gegaan. En wij zijn door de NAM bedonderd. Maar de overheid was erbij. En die hebben meegedaan.

Het is heel fout gegaan. En wij zijn door de NAM bedonderd. Maar de overheid was erbij. En die hebben meegedaan.

En zeker in die nadagen. Na die grootste uitbeving die hier geweest is. Zag je toch Kamp. Nou, noem alles maar op. Wat er allemaal gebeurd ……

En zeker in die nadagen. Na die grootste uitbeving die hier geweest is. Zag je toch Kamp. Nou, noem alles maar op. Wat er allemaal gebeurd is. Dat weten we inmiddels allemaal.

Schandalig.

Schandalig.

En onze overheid stond erbij. En keek er niet alleen naar. Die deden mee.

En onze overheid stond erbij. En keek er niet alleen naar. Die deden mee.

Dus ik denk dat het vertrouwen in de overheid. Nou ja, we zitten nu natuurlijk in een hele akelige tijd. Dat een vreselijk sterk verdeelde ……

Dus ik denk dat het vertrouwen in de overheid. Nou ja, we zitten nu natuurlijk in een hele akelige tijd. Dat een vreselijk sterk verdeelde samenleving. Dat heeft ook hier onder andere mee te maken.

Ook met andere schandalen. Maar ook met dit. Ik denk dat er in Groningen weinig.

Ook met andere schandalen. Maar ook met dit. Ik denk dat er in Groningen weinig.

Soms denken mensen er ook niet aan. Niet iedereen is even politiek bewust natuurlijk. Maar.

Soms denken mensen er ook niet aan. Niet iedereen is even politiek bewust natuurlijk. Maar.

Soms zijn mensen ook blij met.

Soms zijn mensen ook blij met.

Nu ook hoor. Wat je hier in Groningen ziet. Is ook een dans om een gouden kalf natuurlijk. Nu worden weer schoorstenen geleverd. Iedereen w……

Nu ook hoor. Wat je hier in Groningen ziet. Is ook een dans om een gouden kalf natuurlijk. Nu worden weer schoorstenen geleverd. Iedereen wordt er beter van. Een hele hoop mensen worden er beter van. Ten koste van anderen.

En dat is ook weer niet goed. Hoe je het wel regelt weet ik ook niet. Het is natuurlijk ook een hele ingewikkelde materie. Het was voor de ……

En dat is ook weer niet goed. Hoe je het wel regelt weet ik ook niet. Het is natuurlijk ook een hele ingewikkelde materie. Het was voor de NAM ook voor het eerst dat ze dit meenaakte. Daar heb ik wel een beetje begrip voor.

Maar aan de andere kant.

Maar aan de andere kant.

Maar hoe bedoelt u dat? Heel veel mensen worden er beter van.

Maar hoe bedoelt u dat? Heel veel mensen worden er beter van.

Nou wat denk je van al die.

Nou wat denk je van al die.

We weten het ook. Dat ongeveer 80% opgaat aan.

We weten het ook. Dat ongeveer 80% opgaat aan.

Niet aan de schade. Aan het beoordelen van de schade. Er zijn veel aannemers. Die er goed van kunnen leven.

Niet aan de schade. Aan het beoordelen van de schade. Er zijn veel aannemers. Die er goed van kunnen leven.

Ja. Ja.

Ja. Ja.

Zo gaat dat.

Zo gaat dat.

Even terug naar uw persoonlijke leven. Wat voor werk bent u gaan doen? U heeft gevaren. Ja. Ergens in de jaren 70. Eind jaren 60. Ja. Weer ……

Even terug naar uw persoonlijke leven. Wat voor werk bent u gaan doen? U heeft gevaren. Ja. Ergens in de jaren 70. Eind jaren 60. Ja. Weer aan wal. Wat bent u gaan doen?

Toen ben ik bij een bedrijf gekomen. Wat zich bezig hield met conserveren van staal en beton. En dat hield ook vaak in dat je bij bouwfoute……

Toen ben ik bij een bedrijf gekomen. Wat zich bezig hield met conserveren van staal en beton. En dat hield ook vaak in dat je bij bouwfouten zat. Bruggen en schoorsteenpijpen.

Televisietorens en al dat soort gedoe. En toen had je ook de tijd van de zogenaamde betonrot.

Televisietorens en al dat soort gedoe. En toen had je ook de tijd van de zogenaamde betonrot.

Dat was geen betonrot. Beton kan niet rotten. Beton is natuurlijk een nieuw materiaal. En hoe daar mee om te gaan. Dus vooral na de oorlog ……

Dat was geen betonrot. Beton kan niet rotten. Beton is natuurlijk een nieuw materiaal. En hoe daar mee om te gaan. Dus vooral na de oorlog is dat op grote schaal gebeurd. Flats en dergelijke. Nou daar had men niet veel verstand van. Dat heeft allerlei schades opgeleverd. En daar hield ik mij ook mee bezig.

We hadden hele wijken in Groningen. In Enschede en overal. Hele wijken die werden gerenoveerd. Toen ook al.

We hadden hele wijken in Groningen. In Enschede en overal. Hele wijken die werden gerenoveerd. Toen ook al.

Omdat balkons die verrotten. Of die vielen naar beneden. Of wat dan ook. En bij bruggen was het precies hetzelfde.

Omdat balkons die verrotten. Of die vielen naar beneden. Of wat dan ook. En bij bruggen was het precies hetzelfde.

Bruggen en stuwen en dergelijke. Dus dat is een meewerk voornamelijk. Reelwaterzuivering trouwens ook.

Bruggen en stuwen en dergelijke. Dus dat is een meewerk voornamelijk. Reelwaterzuivering trouwens ook.

En had u in uw werk ook met de gaswinning te maken?

En had u in uw werk ook met de gaswinning te maken?

Een enkele keer ja. Ik had ook weleens met de NAM te maken. Ja klopt. Niet zo veel maar wel wat. Maar op wat voor manier? Nou ze hadden bij……

Een enkele keer ja. Ik had ook weleens met de NAM te maken. Ja klopt. Niet zo veel maar wel wat. Maar op wat voor manier? Nou ze hadden bij de NAM niet zozeer. Met de gas. Maar de NAM die zat ook in Schoonebeek. En daar wonnen ze olie. En ik heb weleens met die buizen te maken gehad. Maar die buizen die rotten in de grond enzo. Die moesten geconserveerd worden. En daar heb ik ook wel mee te maken gehad. Zijdelings.

In Schoonebeek waren ze heel blij met de NAM. En daar kan ik me ook best bij voorstellen. Die deden ook allerlei goede dingen. Voor het bed……

In Schoonebeek waren ze heel blij met de NAM. En daar kan ik me ook best bij voorstellen. Die deden ook allerlei goede dingen. Voor het bedrijf waren ze niet. Voor hun werknemers waren ze niet slecht.

U heeft altijd interesse gehad voor geschiedenis, voor de cultuur. Waar komt die interesse vandaan?

U heeft altijd interesse gehad voor geschiedenis, voor de cultuur. Waar komt die interesse vandaan?

Dat weet ik niet. Die was er altijd al. Mijn vader had dat ook. Ja. Landschap. Oude kerken. Dus ik heb eigenlijk vanaf... Ik ben met nog ie……

Dat weet ik niet. Die was er altijd al. Mijn vader had dat ook. Ja. Landschap. Oude kerken. Dus ik heb eigenlijk vanaf... Ik ben met nog iemand de oudste vrijwilliger bij de stichting Oude Groningen Kerken. Vanaf de oprichting tot op heden. Dus ik heb nog allerlei baantjes bij de stichting. Ik ben ook heel lang in het dagelijks bestuur gezeten.

Nou, verder heb ik met musea beziggehouden. Nienoord en Warffum.

Nou, verder heb ik met musea beziggehouden. Nienoord en Warffum.

Ja.

Ja.

Ik zit bij een paar historische verenigingen. Ik schrijf over landschap, over kerken.

Ik zit bij een paar historische verenigingen. Ik schrijf over landschap, over kerken.

En dit gebied gaat me heel erg aan het hart. Dit is mijn gebied. Ik voel me hier thuis. Ik verdiep me erin.

En dit gebied gaat me heel erg aan het hart. Dit is mijn gebied. Ik voel me hier thuis. Ik verdiep me erin.

Ik hoef ook niet weg. Het gebied met Groningen, Friesland, Oost-Friesland. Het hele kustgebied vind ik interessant. Laos, dat zal ik nooit ……

Ik hoef ook niet weg. Het gebied met Groningen, Friesland, Oost-Friesland. Het hele kustgebied vind ik interessant. Laos, dat zal ik nooit begrijpen. Dit kan ik wel begrijpen. Waarom Friesland net iets anders is dan Groningen. En Ost-Friesland nog weer anders.

Groningen en Friesland zijn ze... Na de bedijking zijn de boeren bij hun land gaan wonen. In Ost-Friesland wonen ze nog steeds rond het dor……

Groningen en Friesland zijn ze... Na de bedijking zijn de boeren bij hun land gaan wonen. In Ost-Friesland wonen ze nog steeds rond het dorp. Dat vind ik allemaal hele boeiende verschijnselen. En de taal vind ik ook heel belangrijk. Die talen.

Dit is natuurlijk een uniek gebied. Dat beseffen hebben we niet altijd. Maar dat er ook met zo'n gebied zo gerommeld wordt. Het zijn hele u……

Dit is natuurlijk een uniek gebied. Dat beseffen hebben we niet altijd. Maar dat er ook met zo'n gebied zo gerommeld wordt. Het zijn hele unieke gebieden. Ik ben ooit bevriend geraakt, mijn vrouw en ik, met een paar Zwitserse geologen die we aan de Alpen ontmoeten. En we kregen kaarten uit daar anders en uit de Himalaya en zo. En toen ze hier voor het eerst kwamen dacht ik nog heel bescheiden. Wat moet ik ze nou in vredesnaam laten zien? Nou, ze waren laaiend enthousiast. Ze stonden op de dijk bij Noordpolderzijl. Daar is zee en jullie wonen erop. Op drooggevallen zee. Ik kreeg later allerlei publicaties. Vak literatuur over dit gebied. Dit is gewoon een heel uniek gebied.

En ik woon hier ook heel graag.

En ik woon hier ook heel graag.

En dan... En dan gebeurt er zoiets met zo'n gebied.

En dan... En dan gebeurt er zoiets met zo'n gebied.

Dat het als een soort wingewest wordt behandeld.

Dat het als een soort wingewest wordt behandeld.

En nu moet er een Lelyspoorlijn komen. Nou, daar ben ik heel erg op tegen.

En nu moet er een Lelyspoorlijn komen. Nou, daar ben ik heel erg op tegen.

Dan worden we weer wingebied.

Dan worden we weer wingebied.

Ik heb tegenwoordig contact met Sjef Hemel.

Ik heb tegenwoordig contact met Sjef Hemel.

En die is er ook heel erg tegen.

En die is er ook heel erg tegen.

Want die is dit gebied gaan bewandelen. De gebieden Groningen en Friesland. Die is helemaal onder de indruk. Hoe de sfeer hier is. Hoe het ……

Want die is dit gebied gaan bewandelen. De gebieden Groningen en Friesland. Die is helemaal onder de indruk. Hoe de sfeer hier is. Hoe het landschap eruit ziet. Hoe de bebouwing is. En die zegt... We moeten niet langer economisch denken. Wel een beetje. Maar ook... Het gaat ook over welzijn. Daar gaat het om.

Daar ben ik het roerend mee eens.

Daar ben ik het roerend mee eens.

En dat betrekt u ook op de gaswinning? Ja.

En dat betrekt u ook op de gaswinning? Ja.

Ja. En op de gevolgen daarvan. Dat er nu maar gerommeld wordt. Hele wijken worden afgebroken. Ik twijfel er ook heel erg aan om.

Ja. En op de gevolgen daarvan. Dat er nu maar gerommeld wordt. Hele wijken worden afgebroken. Ik twijfel er ook heel erg aan om.

Ja, dit is ook weer een enorme geldverspilling.

Ja, dit is ook weer een enorme geldverspilling.

Ten koste van ons landschap.

Ten koste van ons landschap.

Maar die bebouwing... Kijk, ik heb altijd beweerd. Bij de stichting ook. Kerken zijn niet alleen geweldige monumenten. Waar de geschiedenis……

Maar die bebouwing... Kijk, ik heb altijd beweerd. Bij de stichting ook. Kerken zijn niet alleen geweldige monumenten. Waar de geschiedenis opgetast zit. Maar het zijn ook elementen in het landschap. Maar dat zijn onze huizen en onze boerderijen ook.

Dat zijn allemaal dingen die allemaal bij elkaar horen. Het is één groot concept.

Dat zijn allemaal dingen die allemaal bij elkaar horen. Het is één groot concept.

En daar moet je voorzichtig mee zijn. En dat gebeurt op dit moment niet. We waren ook bezig met het bezuinigen in de bouw. Dat je minder gi……

En daar moet je voorzichtig mee zijn. En dat gebeurt op dit moment niet. We waren ook bezig met het bezuinigen in de bouw. Dat je minder ging afbreken en zo. Maar dan krijg je eventjes... Ja, maar nou even niet. We hebben nu haast en er moet nu wat gebeuren. Dan zie je weer dat dat soort dingen... Dat die cultuur weer...

Die delft het onderspit weer. En dat zie je vaak.

Die delft het onderspit weer. En dat zie je vaak.

Heb je daar voorbeelden van?

Heb je daar voorbeelden van?

Als het gaat om de versterking of de graswinding?

Als het gaat om de versterking of de graswinding?

Als ik in Loppersum kom... Nou ja, Overschild is al een heel berucht voorbeeld. Maar als ik in 't Zand kom, dan denk ik... Het is net of he……

Als ik in Loppersum kom... Nou ja, Overschild is al een heel berucht voorbeeld. Maar als ik in 't Zand kom, dan denk ik... Het is net of het oorlog is, vreselijk. En idiote huizen worden er gebouwd. Er zijn ook weer van die architecten die...

Tegenwoordig moet architectuur ook lollig zijn. Dat zie je bij het Forum ook. Ten eerste is het al bezopen om daar midden in zo'n stad... z……

Tegenwoordig moet architectuur ook lollig zijn. Dat zie je bij het Forum ook. Ten eerste is het al bezopen om daar midden in zo'n stad... zo'n gigantisch project neer te zetten. En die moet weer scheef zijn. Nou ja, ik was er laatst... Ik was er nog nooit geweest. Maar ik ben daar laatst met een vriendin in de bioscoop geweest. Ik denk, wat is dit voor gekkigheid? Alleen al in de energie. Dat hele ding zit geen muren. En ik denk, ik moet helemaal verwarmd worden. Nou, daar lopen ze mee vast. En ik heb ook al gehoord dat hier nog lekt. En dat mensen eraf springen. Nou, ik kan me... Als ik daar een dag geweest ben... Dan had ik ook de neiging om eraf te springen, geloof ik. Maar...

Ja, ik vind het toch een soort gekkigheid. En dat irriteert me.

Ja, ik vind het toch een soort gekkigheid. En dat irriteert me.

En dat zie ik ook in de dorpen nu.

En dat zie ik ook in de dorpen nu.

Als ik... Ik was gisteren nog even in Loppersum... Of nou eens in een bepaalde straat. En ik dacht, ik kon hier wel oorlog zijn... Of oorlo……

Als ik... Ik was gisteren nog even in Loppersum... Of nou eens in een bepaalde straat. En ik dacht, ik kon hier wel oorlog zijn... Of oorlog zijn geweest. Vreselijk.

En hier... En ik vraag... Zelfs onze Rijksbouwmeester maakt zich er zorgen over. En dat is al... Hij heeft al verschillende keren de public……

En hier... En ik vraag... Zelfs onze Rijksbouwmeester maakt zich er zorgen over. En dat is al... Hij heeft al verschillende keren de publiciteit gehaald. En het gaat maar door.

Dus het zijn allemaal de gevolgen van die... Nou ja... Van die gaswinning. We zijn heel rijk geweest. En dat is nu weer over.

Dus het zijn allemaal de gevolgen van die... Nou ja... Van die gaswinning. We zijn heel rijk geweest. En dat is nu weer over.

Begin jaren zeventig kwam u hier in Huizinge wonen. Vanaf ongeveer 1973... Kwamen de eerste berichten van... Nou, er zijn scheuren. Wanneer……

Begin jaren zeventig kwam u hier in Huizinge wonen. Vanaf ongeveer 1973... Kwamen de eerste berichten van... Nou, er zijn scheuren. Wanneer begon u daar iets van te merken?

Nou ja...

Nou ja...

Er was schade aan huizen. In eerste instantie was er ook wel schade aan huizen. Toen ik met pensioen ging, heb ik de kerk maar opgeknapt. I……

Er was schade aan huizen. In eerste instantie was er ook wel schade aan huizen. Toen ik met pensioen ging, heb ik de kerk maar opgeknapt. Ik denk dat heb ik... Ik heb daar vaak de leiding over gehad. Ik denk, ik kan zelf ook wel eens.... dus. We hebben een gewelf vol scheuren gedicht en zoiets. Wat dat betreft hadden we... Met de huidige onderhandelingen hadden we een voordeel. Maar we hadden een nulpunt.

Rijksdienst is er toen ook bij geweest. We hebben met een paar mensen die scheuren allemaal gedicht. Nou, dat was allemaal klaar.

Rijksdienst is er toen ook bij geweest. We hebben met een paar mensen die scheuren allemaal gedicht. Nou, dat was allemaal klaar.

Maar... Ja, hoe ben ik er bij betrokken geraakt? Oh ja, we hebben bij de... Bij de universiteit is er een keer een bijeenkomst geweest. Bij……

Maar... Ja, hoe ben ik er bij betrokken geraakt? Oh ja, we hebben bij de... Bij de universiteit is er een keer een bijeenkomst geweest. Bij de afdeling theologie. En er waren geologen er zo bij. En nou ja, het ging over al die schades. En dat mensen er ook last van kregen. En ongerust werden. Hier waren ook mensen... Kijk, als er iemand komt. Uw huis is gevaarlijk. Dan geloof je dat als je er verder geen verstand van hebt. Dat praten ze mij niet aan. Want ik geloof er niks van. Maar er zijn toch heel veel mensen bang geweest. Die zeiden dan van... Mijn kinderen moeten hier slapen en zo.

Maar...

Maar...

Ja, we hebben toen... Kerk en Beving opgericht. En ik ben ook al heel snel bij bodembewegingen. Daar zit ik tegenwoordig ook in de raad van……

Ja, we hebben toen... Kerk en Beving opgericht. En ik ben ook al heel snel bij bodembewegingen. Daar zit ik tegenwoordig ook in de raad van toezicht. Dus ik ben wel heel erg geconfronteerd... met al die ellende die er over mensen uitgestort is. Gisteren hoorde ik ook weer dat er mensen zijn... Die zijn dan in de 90. Huis is al een keer...

De schade is er geweest. De schade is gerepareerd. En als je er net weer in zit. Dan komt ook het bericht dat het huis versterkt moet word……

De schade is er geweest. De schade is gerepareerd. En als je er net weer in zit. Dan komt ook het bericht dat het huis versterkt moet worden. Dan moet iemand van 90 weer uit zijn huis. En dan komen de meubeltjes en alles wat ze hebben. Dat komt dan in de opslag. En dan kom je in zo'n klein mini huisje die overal staan. Dat doe je allemaal mensen aan. Ik hoorde van gister van iemand die zei, van maatschappelijk werk, er zijn mensen die overwegen om eruit te stappen. Die kan ik niet. Die zeggen dat kan ik niet meer. En dan zeggen ze. Ja maar doe het maar anderhalf jaar. Maar als je in de 91 bent. Wie zegt dat je die anderhalf jaar nog haalt bijvoorbeeld. Dat zijn allemaal van die dingen. Die worden in het westen ook vaak niet begrepen. En daar moet je wel bovenop zitten om dat te begrijpen.

Er wordt mensen heel veel geweld aan gedaan.

Er wordt mensen heel veel geweld aan gedaan.

En andere mensen die worden er beter van. Die krijgen een nieuw huis. En die krijgen helemaal een energievrij huis en dergelijke. En dan ho……

En andere mensen die worden er beter van. Die krijgen een nieuw huis. En die krijgen helemaal een energievrij huis en dergelijke. En dan hoor je ook dat de overburen dat niet krijgen. Of twee huizen onder één kap. De één heeft wel. Wordt de schade wel erkend. En de andere kant weer niet. Nou dat doet zich nog steeds voor. Tot op de dag van vandaag. Dus de rampen. De gaswinningingsrampen zijn nog lang niet over. En dat duurt nog een hele poos.

Men denkt dat we er nog wel tien jaar in zitten.

Men denkt dat we er nog wel tien jaar in zitten.

Tja. Oh ja.

Tja. Oh ja.

Toch weer even terug in de tijd.

Toch weer even terug in de tijd.

Begin jaren zeventig. Vanaf wanneer begon u in de gaten te krijgen. Hé. Nu zie ik ook echt schade. Nu zie ik dat er iets aan de hand is. W……

Begin jaren zeventig. Vanaf wanneer begon u in de gaten te krijgen. Hé. Nu zie ik ook echt schade. Nu zie ik dat er iets aan de hand is. Wanneer kreeg u dat gevoel?

Dat weet ik eigenlijk niet meer precies. Dat is. Dat was al voor. Dat was al voor Huizinge.

Dat weet ik eigenlijk niet meer precies. Dat is. Dat was al voor. Dat was al voor Huizinge.

Nou ik zat ook bij de Bond Heemschut. We hebben ook. Nou ja. Ik zei al. We hebben. Ze hebben hier en daar ook wel geprotesteerd. Bij gemeen……

Nou ik zat ook bij de Bond Heemschut. We hebben ook. Nou ja. Ik zei al. We hebben. Ze hebben hier en daar ook wel geprotesteerd. Bij gemeenten en zo. En we zijn ook weer naar de. Naar de NAM geweest in Assen om te zeggen van wat jullie monumenten doen, dat deugt niet. Maar ja.

Eh. Ja. Ja. Ik denk. Ik. Die jaartallen weet ik niet meer precies.

Eh. Ja. Ja. Ik denk. Ik. Die jaartallen weet ik niet meer precies.

Maar ik ben altijd een kritische burger geweest. Op alle gebieden. Dus ik heb me hier ook al heel gauw mee bemoeid.

Maar ik ben altijd een kritische burger geweest. Op alle gebieden. Dus ik heb me hier ook al heel gauw mee bemoeid.

Een rechtvaardigheidsgevoel. Die dingen deugen niet.

Een rechtvaardigheidsgevoel. Die dingen deugen niet.

En ik laat ook niet graag over me heen lopen.

En ik laat ook niet graag over me heen lopen.

Vandaar.

Vandaar.

En hoe was dat voor anderen? Voor uw vrouw bijvoorbeeld. Maakten zij zich daar ook druk om?

En hoe was dat voor anderen? Voor uw vrouw bijvoorbeeld. Maakten zij zich daar ook druk om?

Nee. Niet zo erg.

Nee. Niet zo erg.

Nee. Die heeft een heel ander karakter dan ik.

Nee. Die heeft een heel ander karakter dan ik.

Maar. Nee, maar die was wel met mij eens hoor.

Maar. Nee, maar die was wel met mij eens hoor.

Ja.

Ja.

Ik heb ook heel veel in de pers ook dingen gezegd toen.

Ik heb ook heel veel in de pers ook dingen gezegd toen.

Ik weet niet wanneer. Ik heb hier nog een boek liggen. Dat is van Cor Been.

Ik weet niet wanneer. Ik heb hier nog een boek liggen. Dat is van Cor Been.

Van die fotograaf.

Van die fotograaf.

En. Ik heb ook in het interview. Zag ik.... besefte ik opeens. Heb ik ook gezegd van, wat mij ergerde.

En. Ik heb ook in het interview. Zag ik.... besefte ik opeens. Heb ik ook gezegd van, wat mij ergerde.

In algemene zin. Nou. Dat we ons zo verkocht hebben aan de NAM in deze provincie.

In algemene zin. Nou. Dat we ons zo verkocht hebben aan de NAM in deze provincie.

Ik weet niet wanneer dat precies is. Moet ik even nakijken. Maar wanneer ik echt bewust daarmee begonnen ben weet ik niet meer. Ik weet ook……

Ik weet niet wanneer dat precies is. Moet ik even nakijken. Maar wanneer ik echt bewust daarmee begonnen ben weet ik niet meer. Ik weet ook niet wanneer de bodembeweging is opgericht. Daar zou ik ook naar moeten kijken.

Maar vanaf het begin ben ik daarbij.

Maar vanaf het begin ben ik daarbij.

Hoe reageerden anderen om u heen op dat activisme.

Hoe reageerden anderen om u heen op dat activisme.

Nou. Met als gevolg. Als ze hier in deel komen. Dat ze. Dat ze. Mensen naar mij sturen. Heel veel mensen zijn bang hoor. Wij leven. Wij den……

Nou. Met als gevolg. Als ze hier in deel komen. Dat ze. Dat ze. Mensen naar mij sturen. Heel veel mensen zijn bang hoor. Wij leven. Wij denken wij zitten in de vrije samenleving. Maar heel veel mensen zijn bang. Om dingen te zeggen.

En. Nou dat ben ik niet.

En. Nou dat ben ik niet.

Er is me nog nooit iets van overkomen.

Er is me nog nooit iets van overkomen.

Maar.

Maar.

Ja. Ik heb vroeger ook heel vaak. Goh je moet niet overal kritiek op hebben. Nou. Ik heb nietr overal kritiek, Ik heb kritiek op dingen die……

Ja. Ik heb vroeger ook heel vaak. Goh je moet niet overal kritiek op hebben. Nou. Ik heb nietr overal kritiek, Ik heb kritiek op dingen die me niet aanstaan. En. Maar. Ja. Ik denk toch dat wij zo'n samenleving hebben wij. En dat is.

Nou ja. Het is ook bij die aardbeving. Ik. Ik had gewild dat er wat meer reuring was geweest. Dat mensen.

Nou ja. Het is ook bij die aardbeving. Ik. Ik had gewild dat er wat meer reuring was geweest. Dat mensen.

Wat moediger waren.

Wat moediger waren.

Wij hebben hier ook wel eens een iets gehad.

Wij hebben hier ook wel eens een iets gehad.

Met koffers en zo. Ik weet niet meer wat. Het was zo'n soort manifestatie. Maar dan vinden heel veel mensen. Ja. Dat moet je niet doen en z……

Met koffers en zo. Ik weet niet meer wat. Het was zo'n soort manifestatie. Maar dan vinden heel veel mensen. Ja. Dat moet je niet doen en zo. Maar waar om niet! Je moet je verweren. We leven in een democratie. Dan moet je je stem ook verheffen. Je moet meedoen aan die democratie. En niet zeggen van.

Ik heb er wel een mening over maar ik zeg hem niet. Dat vind ik verkeerd.

Ik heb er wel een mening over maar ik zeg hem niet. Dat vind ik verkeerd.

Wij zijn mondige burgers.

Wij zijn mondige burgers.

Wat er nou hier weer gebeurd is. Zet hier zomaar iemand. Vodafone, die zomaar een grote mast naast een kerkhof. Naast onze begraafplaats,……

Wat er nou hier weer gebeurd is. Zet hier zomaar iemand. Vodafone, die zomaar een grote mast naast een kerkhof. Naast onze begraafplaats, waar onze doden liggen. Bij een beschermd dorpsgezicht. Nou daar zeg ik wat van. En dat willen ook heel veel mensen, die willen niet meedoen. Die willen. Ja. Ik ben het er niet mee eens. Maar ik hoef niet in de krant te zitten. Of zo. Dat vind ik vreemd. Dat je toch, in zo'n oude democratie dat er nog steeds veel mensen, mensen bang zijn. Om zich te verweren, tegen onrecht.

Dat moet je. Dat moet je. Dat zou niet zo moeten.

Dat moet je. Dat moet je. Dat zou niet zo moeten.

Maar heeft het u dat vriendschappen gekost? Dat u zo uitgesproken bent?

Maar heeft het u dat vriendschappen gekost? Dat u zo uitgesproken bent?

Nee.

Nee.

Nee hoor.

Nee hoor.

Uiteindelijk was zo'n stichting Ouwe Groninger was ook een soort protest, tegen afbraak.

Uiteindelijk was zo'n stichting Ouwe Groninger was ook een soort protest, tegen afbraak.

Voor de rest ben ik ook wel vriendelijk hoor. Geloof ik.

Voor de rest ben ik ook wel vriendelijk hoor. Geloof ik.

Nee.

Nee.

Heeft u wel eens een aardbeving gevoeld?

Heeft u wel eens een aardbeving gevoeld?

Nee, amper. Ik weet nog wel die hele erge aardbeving hier. Wij zaten, het was half elf geloof ik. We zaten hier beiden te lezen. En toen r……

Nee, amper. Ik weet nog wel die hele erge aardbeving hier. Wij zaten, het was half elf geloof ik. We zaten hier beiden te lezen. En toen rammelde het er in de kast. Maar er zijn mensen die hebben nu enorme schokken gevoeld. En dat heb ik nooit.

Nee.

Nee.

Nee, ik heb het nooit.

Nee, ik heb het nooit.

Een aanzwellend gerommel en zo. Ja. Ja. Ik denk ook dat ik muziek aanhad. Ik heb het niet gevoeld.

Een aanzwellend gerommel en zo. Ja. Ja. Ik denk ook dat ik muziek aanhad. Ik heb het niet gevoeld.

En ik ben ook nooit bang geweest.

En ik ben ook nooit bang geweest.

En ik wist ook dat die dak niet instort.

En ik wist ook dat die dak niet instort.

Alleen het bewijs dat die al zo lang staat. Zeg ik ook steeds tegen hem die lui.

Alleen het bewijs dat die al zo lang staat. Zeg ik ook steeds tegen hem die lui.

En wat er nu ook weer, een poosje geleden, de kerk staat nu helemaal in de steigers trouwens, voor de tweede keer. Dat is ook zoiets.

En wat er nu ook weer, een poosje geleden, de kerk staat nu helemaal in de steigers trouwens, voor de tweede keer. Dat is ook zoiets.

Drie, vier jaar geleden kom ik in de kerk en liggen er mensen, die liggen languit in het middenpad met verre kijkers en fototoestellen, om ……

Drie, vier jaar geleden kom ik in de kerk en liggen er mensen, die liggen languit in het middenpad met verre kijkers en fototoestellen, om te kijken of er scheur, we hebben gewelven met schilderingen, met middeleeuwse schilderingen, om te kijken of er ook scheur in zat. Ik zei, wat doet u? Ja, we gaan kijken of er ook scheuren in zitten. Ik zei, dat moet u zo niet doen, u moet er een steiger in bouwen en dan moet u dat geweld afkloppen. Vierkante decimeter voor vierkante decimeter, dan weet u pas wat de schade is. Heb u daar verstand van? Ik zei, ja, daar heb ik verstand van. Ik heb ze ook uitgelegd hoe ik aan dat verstand was gekomen. Maakte geen indruk en toen de steiger erin was en de restaurateurs kwamen, toen zeiden ze op de eerste dag, de schade is wel twintig keer zo groot. Ik heb gebeld naar Appingedam, kom direct en pas je bedrag aan, want de steigers staan erin, kijk straks maar eens hoe, wat dat betekent, die steigers in zo'n kerk. Helemaal door de hele kerk steigers en dan rij je dan weer rolsteigers overheen en er zijn nu vier vakvrouwen die restaureren die schilderingen. Dat had dus in één keer gekund, vier ton, nu weer. En nu, nou, we hebben dus geprotesteerd en in die tussentijd hadden we een rapport op laten maken voor de Rijksdienst en met dat rapport op de hand zijn we weer naar de, nou ja, hoe tegenwoordig ook heet, weet ik niet meer, maar naar Appingedam gegaan, nou, kostte heel veel moeite om ze te overtuigen maar nu is weer voor de tweede keer staat die kerk en de steigers weer vier ton. Dat had in één keer gekund. Nou, daar word je heel moe van, van dat soort mensen en dan komt er weer een vent die zegt, die kerk moet versterkt worden. En dan zegt hij, die man moet een stalen netwerk door de hele kerk onder die gewelven. Ik zeg, waar is dat voor? Ja, dan krijgt u geen puin op uw hoofd. Ik zeg, u hebt een opleiding, gaat in de bouw, ik zeg, u weet toch dat de Romeinen hebben uitgevonden, dat een boog, dat die niet kapot kan. Die kan helemaal n

Ik zeg, heb u eigenlijk wel verstand van oude gebouwen? Nou, ik vind ze wel mooi, zei hij, zeg, dat is niet voldoende. Maar zo gaat dat. Ik……

Ik zeg, heb u eigenlijk wel verstand van oude gebouwen? Nou, ik vind ze wel mooi, zei hij, zeg, dat is niet voldoende. Maar zo gaat dat. Ik bedoel, het is in wezen, ja, je kunt er ook om lachen, zo belachelijk is het, maar het is ook ernstig natuurlijk dat je zo behandeld wordt.

Maar ja, nu wordt hij gerestaureerd, maar dan moet je maar afwachten, want die trillingen gaan door. Misschien moet je over een poosje weer……

Maar ja, nu wordt hij gerestaureerd, maar dan moet je maar afwachten, want die trillingen gaan door. Misschien moet je over een poosje weer. Nou, zo'n hele kerkgemeenschap die, wij kerken nu in Westeremden. En dat kan ook wel, maar het is een heel gedoe.

En mensen die, nou ja, wij zijn dan, ik bedoel, die kerk daar zit je niet elke dag, maar mensen die ook, die steeds uit hun huis moeten. En……

En mensen die, nou ja, wij zijn dan, ik bedoel, die kerk daar zit je niet elke dag, maar mensen die ook, die steeds uit hun huis moeten. En die dan, die dan, weet ik veel hoe lang, in een hokje moeten wonen, op een andere plek.

Het zijn allemaal dingen die niet deugen. En daar hoor je je stem tegen te verheffen.

Het zijn allemaal dingen die niet deugen. En daar hoor je je stem tegen te verheffen.

Wat doet dat met u, dat u iedere keer weer opnieuw...

Wat doet dat met u, dat u iedere keer weer opnieuw...

Ik ben een heel vrolijk mens, optimistisch. Ik kan, in mijn eigen leven gebeurt er niks. Ik ben, ik, ik leef hier heel gelukkig. Ik kan ook……

Ik ben een heel vrolijk mens, optimistisch. Ik kan, in mijn eigen leven gebeurt er niks. Ik ben, ik, ik leef hier heel gelukkig. Ik kan ook heel goed verder na de dood van mijn vrouw. We hebben een heel goed huwelijk gehad, prettige herinneringen. En ik, ik, ik ben gewoon wel een heel, ik ben... Ik ben heel optimistisch en ik ben ook, ik ben ook nooit neerslachtig of zo, helemaal niet.

Ik denk dat het ook goed is om het eruit te gooien. Ik krop het niet op.

Ik denk dat het ook goed is om het eruit te gooien. Ik krop het niet op.

En ik kan heel goed verder.

En ik kan heel goed verder.

Maar daarom blijf ik wel kritisch. Ik lees er ook veel over. Ik lees Trouw, ik lees de Groene Amsterdammer. Nou, daar staat het meest in ov……

Maar daarom blijf ik wel kritisch. Ik lees er ook veel over. Ik lees Trouw, ik lees de Groene Amsterdammer. Nou, daar staat het meest in over klimaat en over dit soort dingen.

Mensen horen kritisch te zijn.

Mensen horen kritisch te zijn.

Heeft u in dit huis schade?

Heeft u in dit huis schade?

Ja, ik heb net, ik heb een gigantisch rapport, dat is net van de week gekomen.

Ja, ik heb net, ik heb een gigantisch rapport, dat is net van de week gekomen.

Nou, wat scheuren hier en daar.

Nou, wat scheuren hier en daar.

Wanneer merkte u de eerste scheur op?

Wanneer merkte u de eerste scheur op?

Oh, daar heb ik een heel mooi boek over. Nou, dat is van hier, nou, dat moet ik ook in het boek kijken, van hier. Ik heb in die zijmuur, da……

Oh, daar heb ik een heel mooi boek over. Nou, dat is van hier, nou, dat moet ik ook in het boek kijken, van hier. Ik heb in die zijmuur, dat is een kloostermoppenmuur, daar zit een scheur in. Dus die heb ik gemeld. Hier zitten wel meer scheuren in het huis en dat heb ik nu ook weer in het rapport gezien. Dat zijn scheuren die er helemaal niet toe doen. Dat weet ik uit mijn vak. Als ik pleisterwerk heb, dan komt er wel eens een scheurtje in. Maar die ene scheur waar het mij om ging, die heb ik gemeld en dan komt er iemand. Ik had een trap klaar staan, maar daar mogen ze niet op. Ook zo'n klein trapje niet. En die man heeft die scheur bekeken en dan komt er een rapport met al die scheuren in het huis die er niet toe doen. En die ene scheur waar het nou wel om te doen was, die was een halve millimeter diep, zei die. Nou, ik zat ook in dat werk. Dan heb je al die apparatuur bij je. Nou, zo'n scheur, daar por je in en dan kijk je hoe diep die is en je meet hem en zo.

Ook niet gebeurd. Ik zei, hij zit ook binnen. Moet u daar niet kijken? Hoeft ook allemaal niet. Dus dan krijg je zo'n rapport en die scheu……

Ook niet gebeurd. Ik zei, hij zit ook binnen. Moet u daar niet kijken? Hoeft ook allemaal niet. Dus dan krijg je zo'n rapport en die scheur waar het om ging, die is een halve millimeter diep. Toen heb ik mijn broodmes gepakt, die heb ik in een muur gestopt en ik heb die foto naar Appingedam gestuurd. Kun je me ook iemand sturen die er wel verstand van heeft? Want dit is het resultaat van dat rapport. Nou, daar gaan ze dan ook niet mee in. Gaan ze niet in mee.

Dus ik heb gezegd, nou, ik gooi dat hele rapport gooi ik in het vuilnis, je doet het maar over. Nou, dat kost ook weer allemaal geld. Ze ko……

Dus ik heb gezegd, nou, ik gooi dat hele rapport gooi ik in het vuilnis, je doet het maar over. Nou, dat kost ook weer allemaal geld. Ze komen niet alleen, hoor. Ze zijn net Jehova's getuigen. Je hebt altijd direct drie, vier mensen aan de deur, ook voor één scheur. Nou, dat soort dingen. Ik heb er ook wel een beetje plezier in, hoor, om dan een kont tegen de krib te gooien.

Wij hebben ook een boerderij daar staan. Die help ik ook. dat is een kerkboerderij.

Wij hebben ook een boerderij daar staan. Die help ik ook. dat is een kerkboerderij.

Schade was opgenomen. Daar zat veel schade aan het huis. En ik zei... Wij hebben hier een eigen aannemer. Dat is een aannemersbedrijf in he……

Schade was opgenomen. Daar zat veel schade aan het huis. En ik zei... Wij hebben hier een eigen aannemer. Dat is een aannemersbedrijf in het dorp. En die hebben hier altijd alles in onderhoud. En die doen dit. Dan krijg je het schaderapport. En er stond er ook al een prijs bij. Van een aannemer uit Deinum in Friesland. En dat komt van Jorritsma. Mevrouw Jorritsma zal ook wel weer aardig gelobbyd hebben. Dus ik bel terug. Ik zeg, ik zei u toch dat we een eigen aannemer hadden? Nou, dat is ook goed, zei hij. Dan moet die aannemer van u maar zorgen dat hij bij de prijs van die man uit Deinum komt. Ik zei, die man uit Deinum is hier nooit geweest. Ik ben klaar met u. Ik smijt de hele rommel in vuilnisvat en ik vraag contraexpertise aan. Nou, dat win je dan op je sloffen. Maar alleen al dat je daar moet tegen protesteren. Wat is dit voor onzin? Nou, dat kost allemaal handen voor geld. Want dan krijg je weer zo'n pak papier met 100 foto's.

Dus daar gaat alle geld aan op.

Dus daar gaat alle geld aan op.

Nou, en je wordt niet voor vol aangekeken. En dat merken heel veel mensen. En daar verzet ik me tegen.

Nou, en je wordt niet voor vol aangekeken. En dat merken heel veel mensen. En daar verzet ik me tegen.

Ik zal zorgen dat ze me wel voor vol aankijken.

Ik zal zorgen dat ze me wel voor vol aankijken.

En dat is voor heel veel mensen een ergernis. Heel veel mensen voelen zich zo vernederd.

En dat is voor heel veel mensen een ergernis. Heel veel mensen voelen zich zo vernederd.

Dat er zo met ze omgesprongen wordt.

Dat er zo met ze omgesprongen wordt.

En het vervelende is dan natuurlijk weer in de wereld dat de mensen die zich kunnen verweren, dat die het wel redden, maar de anderen niet.

En het vervelende is dan natuurlijk weer in de wereld dat de mensen die zich kunnen verweren, dat die het wel redden, maar de anderen niet.

En dat deugt niet.

En dat deugt niet.

Hoe is het, u zegt van ik ben een vrolijk optimistisch mens. Ja. Maar hoe was dat bijvoorbeeld voor uw kinderen?

Hoe is het, u zegt van ik ben een vrolijk optimistisch mens. Ja. Maar hoe was dat bijvoorbeeld voor uw kinderen?

Mijn kinderen zijn ook vrolijk. En die waren de deur al uit.

Mijn kinderen zijn ook vrolijk. En die waren de deur al uit.

Maar wonen die in Groningen?

Maar wonen die in Groningen?

Eén woonde in Warffum en de ander woonde in Utrecht. Nee. Nee. Ik heb ook wel vrolijke kinderen.

Eén woonde in Warffum en de ander woonde in Utrecht. Nee. Nee. Ik heb ook wel vrolijke kinderen.

Maar hoe kijken die hier tegenaan?

Maar hoe kijken die hier tegenaan?

Nou ja, die zijn niet anders gewend dan dat ik mijn mond open trek. Dat vinden ze ook wel leuk.

Nou ja, die zijn niet anders gewend dan dat ik mijn mond open trek. Dat vinden ze ook wel leuk.

Nee hoor. Maar als je het hebt over de aanbevingsproblematiek.

Nee hoor. Maar als je het hebt over de aanbevingsproblematiek.

Die hebben ze niet echt meegemaakt. Ja, mijn dochter woont in Warffum. Nou ja, ja. Die heeft wel eens een beetje schade gehad. Dat is gerep……

Die hebben ze niet echt meegemaakt. Ja, mijn dochter woont in Warffum. Nou ja, ja. Die heeft wel eens een beetje schade gehad. Dat is gerepareerd. Nou, die maakt ze er niet zo druk over.

Wij zijn hele stabiele mensen, geloof ik. Mijn dochters ook.

Wij zijn hele stabiele mensen, geloof ik. Mijn dochters ook.

Ja.

Ja.

U zegt van ja, heel vaak dan moeten dingen weer over, omdat er gewoon niet geluisterd wordt. Waar ligt het aan volgens u?

U zegt van ja, heel vaak dan moeten dingen weer over, omdat er gewoon niet geluisterd wordt. Waar ligt het aan volgens u?

Ja.

Ja.

Als ik nou weer zie,

Als ik nou weer zie,

wat een verloop er ook is in de leiding, daar in Appingedam.

wat een verloop er ook is in de leiding, daar in Appingedam.

Dat gaat maar door.

Dat gaat maar door.

Het valt ook niet mee om dat allemaal goed te organiseren. Dat snap ik ook allemaal wel. En nogmaals, we hadden het er net over. Heel veel schade.…

Het valt ook niet mee om dat allemaal goed te organiseren. Dat snap ik ook allemaal wel. En nogmaals, we hadden het er net over. Heel veel schade.

Heel veel schade is ook gekomen, doordat mensen onoordeelkundig in hun huis zaten te rommelen. Alle muren er maar uitbreken en zoiets. Ik h……

Heel veel schade is ook gekomen, doordat mensen onoordeelkundig in hun huis zaten te rommelen. Alle muren er maar uitbreken en zoiets. Ik heb nog net een versterkingsonderzoek gehad. En belden ze me van tevoren. Nou, uw huis, hoe oud is het? Een karakteristiek pand en dergelijke. Hoeveel vierkanten zit er nog in uw huis? Dat zijn dus ruimten die je af kunt sluiten met een deur. Ik zei 12. 12? Ja, dit huis is helemaal intact. Ik heb nergens muren uitgebroken. Ik moet muren hebben om mijn schilderijen op te hangen, om boeken te bergen. En ik hou van die oude huizen, van de sfeer. En die moet je niet uit gaan breken. Die moet je intact houden.

Dus die lui die die schade opnemen, die volgens mij, tegenwoordig lopen er wel mensen rond die er behoorlijk verstand van hebben, die zien ……

Dus die lui die die schade opnemen, die volgens mij, tegenwoordig lopen er wel mensen rond die er behoorlijk verstand van hebben, die zien ook best dat heel veel huizen schade hebben gekregen omdat ze er hard in gerommeld hebben. Maar waar moet je daar nou mee? Daar krijg je ook weer enorme discussies over. We hebben het ook door iemand gezegd, wie was dat ook, die zegt nou, niet te veel zeuren helpen en repareren.

Maar het blijft een hele moeilijke toestand natuurlijk. Ik snap best van de andere kant dat het ook niet makkelijk is.

Maar het blijft een hele moeilijke toestand natuurlijk. Ik snap best van de andere kant dat het ook niet makkelijk is.

Maar hoe doe je het?

Maar hoe doe je het?

En als mensen een oud huis hebben, en dat huis moet heel erg versterkt worden, en ze krijgen ook de keuze om er gewoon iets nieuws voor nee……

En als mensen een oud huis hebben, en dat huis moet heel erg versterkt worden, en ze krijgen ook de keuze om er gewoon iets nieuws voor neer te zetten. Ja, er zijn ook heel veel mensen die hebben helemaal niks met oude gebouwen of met mooie oude dorpen ofzo. Die denken alleen maar aan eigen welzijn. Die denken, nou zet me er maar een nieuw huis neer. En je kunt ook niet in een andermans portemonnee kijken. Er zijn ook mensen natuurlijk die, nou die het wel goed uitkomt om een nieuw huis te krijgen. Misschien hadden ze een huis wat nog half onder water, waar nou een hypotheek op zat enzo. Dus als je uit die nood kunt komen. Maar zo ingewikkeld is alles.

Maar dat moet je dan ook zoveel behandelen. En daar twijfel ik wel eens aan.

Maar dat moet je dan ook zoveel behandelen. En daar twijfel ik wel eens aan.

Nou ook weer, dan hoor je van mensen die, die kunt tegen immateriële schade krijgen. Ik heb dat nooit aangevraagd. Ik ben niet bang en ik ……

Nou ook weer, dan hoor je van mensen die, die kunt tegen immateriële schade krijgen. Ik heb dat nooit aangevraagd. Ik ben niet bang en ik heb ook geen,

ik kan er best mee leven. Maar sommige mensen die vragen dat dan aan. Dan heb je een gezin, dan krijgen pa en moeder 5000 euro. En dan hebb……

ik kan er best mee leven. Maar sommige mensen die vragen dat dan aan. Dan heb je een gezin, dan krijgen pa en moeder 5000 euro. En dan hebben ze ook kinderen. En zelfs als ze vier jaar zijn, dan krijgen ze 5000 euro schade vanwege immateriële schade. Nou anderen die vinden dat dan weer belachelijk natuurlijk. Of anderen die komen er niet voor een aanmerking. Omdat ze al eens een keer eerder een schadevergoeding hebben gehad. Nou ja, daar word ik mee geconfronteerd. Bij kerken en platformen en ook in die bodembeweging. Dat dat soort dingen allemaal spelen. Het is te ingewikkeld om eigenlijk te vertellen.

Maar wat vindt u ervan? Van dat soort situaties?

Maar wat vindt u ervan? Van dat soort situaties?

Nou ik heb er enigszins begrip voor. Het is natuurlijk voor het eerst dat er zoiets gebeurt. En dat je in eerste instantie niet weet hoe je……

Nou ik heb er enigszins begrip voor. Het is natuurlijk voor het eerst dat er zoiets gebeurt. En dat je in eerste instantie niet weet hoe je dat allemaal aan moet pakken. Dat de NAM niet weet dat je zomaar niet een monument kunt laten repareren. Door een of andere aannemer die er geen verstand van heeft. Dat snap ik allemaal best. Maar ik zou toch willen dat zo'n organisatie beter opgetuigd wordt. En dat je wat zorgvuldiger met mensen omgaat.

Ja nogmaals, ik heb er ook wel enigszins begrip voor.

Ja nogmaals, ik heb er ook wel enigszins begrip voor.

Maar begrip voor de NAM. De NAM en de overheid?

Maar begrip voor de NAM. De NAM en de overheid?

Nou ja, de NAM die speelt nu amper een rol meer geloof ik. Ja die zit er achter de kont om op geld te letten. Maar die hele organisatie die……

Nou ja, de NAM die speelt nu amper een rol meer geloof ik. Ja die zit er achter de kont om op geld te letten. Maar die hele organisatie die er in Appingedam zit. Ja, nou ja, hoe dat allemaal werkt.

Het werkt niet goed, dat weet ik wel. Maar hoe je het wel moet doen weet ik ook niet precies. Want het is danig ingewikkeld.

Het werkt niet goed, dat weet ik wel. Maar hoe je het wel moet doen weet ik ook niet precies. Want het is danig ingewikkeld.

Ik zie wel weer dat cultuur. Want dat is ook cultuur. Dat hier dorpen zijn met prachtige bebouwing. Die nog heel tak, heel gaaf zijn enzo. ……

Ik zie wel weer dat cultuur. Want dat is ook cultuur. Dat hier dorpen zijn met prachtige bebouwing. Die nog heel tak, heel gaaf zijn enzo. Dat noem ik ook cultuur. En nou ja, ik heb mijn hele leven met cultuur beziggehouden. En ik weet dat die altijd in het verdomhoekje zit.

Deze komende regering gaat ook weer bezuinigen op cultuur. Dat wordt een ramp. Voor musea, voor alles. Voor de pers, voor alles.

Deze komende regering gaat ook weer bezuinigen op cultuur. Dat wordt een ramp. Voor musea, voor alles. Voor de pers, voor alles.

En dat is, in zo'n land leven we wel.

En dat is, in zo'n land leven we wel.

Halbe Zijlstra is terug, zou ik haast zeggen.

Halbe Zijlstra is terug, zou ik haast zeggen.

Maar als je het hebt over cultuur en de aardbevingen. Wat steekt u dan het meeste?

Maar als je het hebt over cultuur en de aardbevingen. Wat steekt u dan het meeste?

Nou ja, de cultuur. Ons landschap en onze bebouwing is ook cultuur vind ik.

Nou ja, de cultuur. Ons landschap en onze bebouwing is ook cultuur vind ik.

Nou ja, er gaat heel veel verloren nu.

Nou ja, er gaat heel veel verloren nu.

Hoe je dit wel doet weet ik ook niet precies.

Hoe je dit wel doet weet ik ook niet precies.

Maar ik geloof niet dat dat echt een overweging, een punt van overweging is.

Maar ik geloof niet dat dat echt een overweging, een punt van overweging is.

Zoals in Loppersum is ook een historische vereniging. Ja, en hier ook. We zetten ons ook wel tegen bepaalde dingen. Dat dingen blijven enzo……

Zoals in Loppersum is ook een historische vereniging. Ja, en hier ook. We zetten ons ook wel tegen bepaalde dingen. Dat dingen blijven enzo. Maar dan zit je wel weer met iemand die in een huis woont. Wat een heel mooi beeld is in een dorp. Huizen. Maar als die mensen die erin wonen, als die liever een nieuw huis hebben. Ja, wat wil je dan? Voor die problematiek zit je.

Nogmaals, ik snap het ingewikkelde wel.

Nogmaals, ik snap het ingewikkelde wel.

Maar soms wordt het ook zo, wat ik van de kerk vertel en van mijn schoorstenen. Dat zijn allemaal belachelijke dingen natuurlijk.

Maar soms wordt het ook zo, wat ik van de kerk vertel en van mijn schoorstenen. Dat zijn allemaal belachelijke dingen natuurlijk.

Wat was er met uw schoorstenen? Die moesten eraf.

Wat was er met uw schoorstenen? Die moesten eraf.

Nou ja, ze zijn hier tien keer geweest. Mijn schoorstenen eraf. Uiteindelijk blijkt, ik had ingenieurs bij me. Kijk, dat zijn jongens die h……

Nou ja, ze zijn hier tien keer geweest. Mijn schoorstenen eraf. Uiteindelijk blijkt, ik had ingenieurs bij me. Kijk, dat zijn jongens die hebben Delft gehad. Maar in Delft leer je niet meer hoe je een schoorsteen op een oud huis zet. En in Delft leer je ook niet meer hoe een boerderij eruit ziet. Ik heb die mensen hier naast me ook geholpen. Kijk, daar liggen tonnen pannen op. Dan denken die jongens, die muren gaan wat buiken. Dan denken ze dat het dak op die muren hangt. Ja, dat doet die nou ook. Maar er zit een gebintstelsel in. Ze waren stomverbaasd toen ze binnenkeken wat er allemaal staat om zo'n dak te torsen.

Nou, en bij kerken, dan krijg je mensen over de vloer die helemaal geen verstand hebben van een middeleeuws gebouw. Nou, dat zijn allemaal ……

Nou, en bij kerken, dan krijg je mensen over de vloer die helemaal geen verstand hebben van een middeleeuws gebouw. Nou, dat zijn allemaal hele irritante dingen. Dat zou je beter kunnen doen.

Er zijn architectenbureaus die niet anders doen dan ze met oude kerken of met oude gebouwen bezighouden. Holstein in Groningen. Wim Barneve……

Er zijn architectenbureaus die niet anders doen dan ze met oude kerken of met oude gebouwen bezighouden. Holstein in Groningen. Wim Barneveld en zo. Waarom schakelen ze die mensen niet in? Dan krijg je een hele onduidelijke figuur die de ene kerk niet van de andere kan onderscheiden. Die geen verstand heeft van verschillende gewelven en zo. Nou, dat zijn allemaal hele irritante dingen. En dan voel je je ook belazerd.

En eigenlijk voel ik me te goed om met dat soort mensen te praten.

En eigenlijk voel ik me te goed om met dat soort mensen te praten.

Nou, dat zijn de ergernissen.

Nou, dat zijn de ergernissen.

Maar u zegt van, waarom vragen ze die andere mensen niet, die meer verstand van zaken hebben? Wat is daarop het antwoord?

Maar u zegt van, waarom vragen ze die andere mensen niet, die meer verstand van zaken hebben? Wat is daarop het antwoord?

Ja, ik bedoel, die mensen die hier komen, die zijn ook ondergeschikt. Als ik die mensen vraag, die weten het ook niet. Ik ben gevraagd, zeg……

Ja, ik bedoel, die mensen die hier komen, die zijn ook ondergeschikt. Als ik die mensen vraag, die weten het ook niet. Ik ben gevraagd, zeggen ze dan waarschijnlijk. En ik weet ook dat er heel veel mensen in die schadetoestand zijn. Ik hoor de gekste verhalen.

Iemand komt uit de ouderenzorg, weer een ander, die heeft iets heel anders gedaan. Die hebben helemaal geen bouwkundige opleiding. Of die k……

Iemand komt uit de ouderenzorg, weer een ander, die heeft iets heel anders gedaan. Die hebben helemaal geen bouwkundige opleiding. Of die krijgen een bouwkundige opleiding van een week of zo. Ja.

En dit is zodanig ingewikkeld, deze schades. Nou, dan mag je echt wel van goede huizen komen.

En dit is zodanig ingewikkeld, deze schades. Nou, dan mag je echt wel van goede huizen komen.

Toen mijn schoorsteen... Oh ja, ik zeg, weet u eigenlijk wel hoe een schoorsteen op het dak staat? Tegen de ingenieurs. Drie kerels waren h……

Toen mijn schoorsteen... Oh ja, ik zeg, weet u eigenlijk wel hoe een schoorsteen op het dak staat? Tegen de ingenieurs. Drie kerels waren hier, uit Deventer. Nou, die staan op een stoel. Ik zeg, ja, is dat het? Ja, ik zeg, nee, dat is niet alleen. Ik zeg, ik heb ze er zelf opgezet en die zitten weer met vier ijzers vast. Dit ding kan geen kant op. Die schoorsteen kan geen kant op. Nou, kunt u dat ook fotograferen? Ja, ik zei, doe het zelf. Ik heb ze er zelf opgezet. Nou, toen kwamen ze een week later met een hoogwerker. En dan kwam er een man die ook nog duidelijk hoogtevrees had die keek in die schoorsteen. En die zei, die schreeuwde naar zijn collega's. Die meneer heeft toch gelijk! Ja, natuurlijk heeft die meneer gelijk. Toen hadden ze een oude bouwvakker bij zich uit Groningen van Bouwborg. Maar dat moet ook als een schroef los of een spijker losgetrokken. Dat kunnen ze kennelijk zelf ook niet. En die man die zei heel norg. Ja, zo zit je een schoorsteen op het dak. Was een bouwvakker van de jaar of 55. Ik zei, ziet u nu eigenlijk wel wie hier eigenlijk de schade zou moeten opnemen? Wat moet hij doen? Zo'n oude ervaren bouwvakker. Die heeft er verstand van. Nou, dat soort dingen allemaal. Dat kun je allemaal voor zijn. En iemand bij oude kerken langs sturen die er geen klapverstand van heeft. Dat is toch heel gęnant.

En als je dat zelf nou ook niet had, dan tuin je er ook nog in.

En als je dat zelf nou ook niet had, dan tuin je er ook nog in.

Ja, zo gaat dat.

Ja, zo gaat dat.

Dus we hebben die man ook bijna schaterend de deur weer gewezen. Die een net onder de gewelven wilde spannen.

Dus we hebben die man ook bijna schaterend de deur weer gewezen. Die een net onder de gewelven wilde spannen.

Kijk, nu wordt die kerk gerestaureerd door vier vrouwen.

Kijk, nu wordt die kerk gerestaureerd door vier vrouwen.

Dat zijn de beste in Nederland die schilderingen kunnen restaureren. De beste voeger hebben we. Kijk, daar geniet je nou van, van mensen di……

Dat zijn de beste in Nederland die schilderingen kunnen restaureren. De beste voeger hebben we. Kijk, daar geniet je nou van, van mensen die verstand van hun vak hebben.

Maar het is een belediging als je mensen op je dak krijgt die er geen verstand van hebben. En dat hadden ze allemaal kunnen voorkomen.

Maar het is een belediging als je mensen op je dak krijgt die er geen verstand van hebben. En dat hadden ze allemaal kunnen voorkomen.

Maar ik heb er zelf niet veel last van hoor. Ik heb er nog nooit een minuut van wakker gelegen.

Maar ik heb er zelf niet veel last van hoor. Ik heb er nog nooit een minuut van wakker gelegen.

Maar er is heel veel verdriet onder mensen en heel veel ellende. Dat weet ik wel.

Maar er is heel veel verdriet onder mensen en heel veel ellende. Dat weet ik wel.

Waar merkt u dat aan?

Waar merkt u dat aan?

Nou ja, ik zit bij Kerk en Beving en hoor die verhalen van mensen die, steun en stut. Dat is een organisatie die is uit bodembeweging voort……

Nou ja, ik zit bij Kerk en Beving en hoor die verhalen van mensen die, steun en stut. Dat is een organisatie die is uit bodembeweging voortgekomen. En die helpt mensen bij het invullen van papieren. En ja, ik heb nou ook zo'n rapport gekregen. Nou, ik kan me er wel mee redden. Hier woont een alleenstaande vrouw. Nou, die hebben ze eerst al verteld dat het huis heel gevaarlijk was enzo. En die snapte al, die heb ik steeds geholpen. Maar er zijn heel veel mensen die hebben helemaal geen verstand van bouw. En ook niet van al die papieren en boel. Dus nou ja, ik hoor al die verhalen wel. Uit de eerste hand.

En er is heel veel ellende.

En er is heel veel ellende.

Ga maar eens naar steun en stut.

Ga maar eens naar steun en stut.

Daar hoor je dat allemaal. Die hebben dagelijks mensen over de vloer die zich er geen raad mee weten.

Daar hoor je dat allemaal. Die hebben dagelijks mensen over de vloer die zich er geen raad mee weten.

Ik zal straks dat rapport eens pakken. Nou, bekijk het maar eens. Word er maar eens wijs uit.

Ik zal straks dat rapport eens pakken. Nou, bekijk het maar eens. Word er maar eens wijs uit.

Hoe kijkt u nu tegen de versterkingsoperatie aan?

Hoe kijkt u nu tegen de versterkingsoperatie aan?

Daar geloof ik ook niet zo veel van.

Daar geloof ik ook niet zo veel van.

Alleen al het voorbeeld van onze kerk.

Alleen al het voorbeeld van onze kerk.

Hoe wil je die nou versterken?

Hoe wil je die nou versterken?

Ik geloof er helemaal geen moer van.

Ik geloof er helemaal geen moer van.

Ik laat mijn huis ook niet versterken.

Ik laat mijn huis ook niet versterken.

En ik denk dat het sterk overdreven wordt. Ik denk dat we weer... Nou, daar zit ook wel een aspect in van de dans om het gouden kalf hoor.

En ik denk dat het sterk overdreven wordt. Ik denk dat we weer... Nou, daar zit ook wel een aspect in van de dans om het gouden kalf hoor.

En misschien willen ze echt helemaal zeker weten. Dat weet ik ook weer niet. Misschien moeten ze dat ook wel. Maar ik heb er niet... Kijk, ……

En misschien willen ze echt helemaal zeker weten. Dat weet ik ook weer niet. Misschien moeten ze dat ook wel. Maar ik heb er niet... Kijk, de voorspellingen dat huizen zouden instorten en schoorstenen eraf zouden vallen, er is nog nooit een schoorsteen afgevallen. Die nieuwe plastic dingen waaien er wel af. Er is ook nog nooit een huis ingestort. Er is nog nooit een dode gevallen.

En dit is een heel oud huis. Die staat er nog steeds. Ja, er zitten hier wel een paar scheurtjes in. Maar die kunnen wel hersteld worden. M……

En dit is een heel oud huis. Die staat er nog steeds. Ja, er zitten hier wel een paar scheurtjes in. Maar die kunnen wel hersteld worden. Maar je stort niet in hoor. Daar geloof ik niks van.

En die enorme boerenschuren. Nou, daar kan niks mee gebeuren met zo'n gebintstelsel. Die kan een beetje bewegen. Nou, dat heeft hij altijd ……

En die enorme boerenschuren. Nou, daar kan niks mee gebeuren met zo'n gebintstelsel. Die kan een beetje bewegen. Nou, dat heeft hij altijd gedaan. Dus ik twijfelde heel erg aan.

Het gemeentehuis in Loppersum is destijds versterkt. Ik heb hier net nog een brief teruggevonden. Ik heb...

Het gemeentehuis in Loppersum is destijds versterkt. Ik heb hier net nog een brief teruggevonden. Ik heb...

Wanneer was dat? Zeker twaalf jaar geleden heb ik geprotesteerd tegen de bouw van een nieuw gemeentehuis in Loppersum. Wij hebben een gemee……

Wanneer was dat? Zeker twaalf jaar geleden heb ik geprotesteerd tegen de bouw van een nieuw gemeentehuis in Loppersum. Wij hebben een gemeentelijke herindeling gehad. Middelstum, Stedum, 't Zand en Loppersum zijn één gemeente geworden. Toen moest er een nieuw gemeentehuis komen in Loppersum.

Maar ze hielden in eerste instantie het oude gemeentehuis aan. Ze hielden nog een bankgebouw aan. Die stond er tegenover. En ze hielden het……

Maar ze hielden in eerste instantie het oude gemeentehuis aan. Ze hielden nog een bankgebouw aan. Die stond er tegenover. En ze hielden het stationsgebouw aan.

Dus... En toen kwamen de plannen om een nieuw gemeentehuis. Daar hebben ze een klokgaaf gebouw voor afgebroken. En dan moest dat gemeentehu……

Dus... En toen kwamen de plannen om een nieuw gemeentehuis. Daar hebben ze een klokgaaf gebouw voor afgebroken. En dan moest dat gemeentehuis komen. Daar heb ik tegen geprotesteerd. Ik zeg, totdus waren jullie goed bezig. Je hield drie monumentale gebouwen in stand.

En dan moet er zo'n ding komen. Ik zeg maar, over tien jaar komt er een nieuwe gemeentelijke herindeling. Nou, dat is precies gebeurd. Nu s……

En dan moet er zo'n ding komen. Ik zeg maar, over tien jaar komt er een nieuwe gemeentelijke herindeling. Nou, dat is precies gebeurd. Nu staat er een klokgaafgebouw in Loppersum. Die is ook nog versterkt. Dus ik heb tegen de wethouder gezegd, hoe durf je? Dat heeft een paar miljoen gekost om dat hele gemeentehuis te versterken. Ik zeg, jullie zitten daar, neem ik aan, met de ogen open. Als er een aardbeving komt, kun je er uitrennen. Er zijn dus ook mensen, volgens jullie, die zitten in een gevaarlijk huis. Die moeten er ook in slapen. Die hebben hun kinderen er ook liggen. Hoe durven jullie om je eigen gebouw te versterken? Ja, dat was een pilotproject.

Nou, en nu staat er een gemeentehuis die gaat leeg. Want er komt er een nieuw gemeentehuis in Delfzijl of in Appingedam. Nou, dat is ook al……

Nou, en nu staat er een gemeentehuis die gaat leeg. Want er komt er een nieuw gemeentehuis in Delfzijl of in Appingedam. Nou, dat is ook al zoiets.

He bestuur durft ook niet altijd.

He bestuur durft ook niet altijd.

Maar zegt u dan eigenlijk van die hele versterking is niet nodig? Ik twijfel eraan.

Maar zegt u dan eigenlijk van die hele versterking is niet nodig? Ik twijfel eraan.

Er worden hele buurten afgebroken. Ga maar eens in Loppersum kijken. Er zijn hele buurten afgebroken. Hele nieuwe woonwijken. Alles is afge……

Er worden hele buurten afgebroken. Ga maar eens in Loppersum kijken. Er zijn hele buurten afgebroken. Hele nieuwe woonwijken. Alles is afgebroken. Dat zijn huizen, die heb ik nog zien bouwen. Zo oud zijn ze nog niet.

En wij moeten ook ophouden. Alle wegen wordt gezet. Wij moeten ophouden met afbreken en opnieuw bouwen. Daar moet je mee ophouden. Er is hi……

En wij moeten ook ophouden. Alle wegen wordt gezet. Wij moeten ophouden met afbreken en opnieuw bouwen. Daar moet je mee ophouden. Er is hier een prachtig bejaardentehuis in Stedum. Stijl wederopbouw. En die wordt afgebroken. Dat is de stijl van Grand Pré Molière. Dat is een typisch Nederlandse stijl. Hele Noordoostpolder bijvoorbeeld staat voor die Delftse school. Prachtig gebouw. En die is ook nog gebouwd in 1953 en dat is het begin van de verzorgingsstaat. Wij hebben er tegen geprotesteerd dat het ding afgebroken zou worden want alle aannemers zeiden, wij maken daar zo een duurzaam gebouw van. Met dubbel glas en al dat soort dingen. Hij moest toch weg.

Dus dan zeg je tegen de wethouder, maar die stijl vinden ze niet mooi. Ik zeg, ik ben oud genoeg om de Delftse school... De Amsterdamse sch……

Dus dan zeg je tegen de wethouder, maar die stijl vinden ze niet mooi. Ik zeg, ik ben oud genoeg om de Delftse school... De Amsterdamse school in neogotiek werd ook niet geacht. Dat heb ik meegemaakt dat het ook monumentaal werd. Ik zeg, dit komt ook. Want het is ook nog een typische Nederlandse stijl. Ik zeg, en je smaak doet er niet toe. Het is een tijdsbeeld.

En daar komt nog bij dat het begin is van de verzorgingsstaat. Voor die tijd hielden kerken en vakverenigingen en zo zich bezig met zorg. A……

En daar komt nog bij dat het begin is van de verzorgingsstaat. Voor die tijd hielden kerken en vakverenigingen en zo zich bezig met zorg. Als dan op een gegeven moment de staat dat doet. Dit is een voorbeeld. Dit is ook historisch belangrijk. Ze weten ook niet wat de verzorgingsstaat was. Ik zeg, je hebt geen verstand van die stijl en u weet niet waar de verzorgingsstaat is. En nu gaat er wel over. Dat is toch bespottelijk?

In het kader van de aardbeving is zo'n ding afgebroken.

In het kader van de aardbeving is zo'n ding afgebroken.

Dat is allemaal heel zonde. Er was niet nodig. Van dat ding weet ik helemaal zeker dat het niet nodig was. Er mankeerde niets aan. En dat z……

Dat is allemaal heel zonde. Er was niet nodig. Van dat ding weet ik helemaal zeker dat het niet nodig was. Er mankeerde niets aan. En dat zeiden alle bouwkundigen ook. En toch breken ze hem af. Dat gebeurt dan ook overal.

En het hoort niet.

En het hoort niet.

En waarom gebeurt dat? Ja.

En waarom gebeurt dat? Ja.

Omdat zijn woningbouwverenigingen waarschijnlijk denken, nou, een lekker nieuw gebouw of zo. Weet ik niet. Maar ook weer het culturele. Dat……

Omdat zijn woningbouwverenigingen waarschijnlijk denken, nou, een lekker nieuw gebouw of zo. Weet ik niet. Maar ook weer het culturele. Dat heeft geen stem, hè. Dus zo'n hele geschiedenis daarvan. De stijl niet. En daar hebben ze ook geen verstand van.

En dat is jammer.

En dat is jammer.

Hoe ziet Groningen eruit? Denkt u in 2030? Over 10 jaar?

Hoe ziet Groningen eruit? Denkt u in 2030? Over 10 jaar?

Daar maak ik niet meer mee, denk ik. Nou ja, 30 kan nog wel. Ja. Nou ja, ik denk dat heel veel dorpen verkracht zijn.

Daar maak ik niet meer mee, denk ik. Nou ja, 30 kan nog wel. Ja. Nou ja, ik denk dat heel veel dorpen verkracht zijn.

Ik weet niet wat hier gaat gebeuren. Het is ook weer zo idioot. We hebben de zwaarste bevingen gehad. Overal, tot ver aan de horizon zijn z……

Ik weet niet wat hier gaat gebeuren. Het is ook weer zo idioot. We hebben de zwaarste bevingen gehad. Overal, tot ver aan de horizon zijn ze bezig met versterken, met repareren. Hier niet.

Hier is nog niks gebeurd. Alleen ons dorpshuis.

Hier is nog niks gebeurd. Alleen ons dorpshuis.

Nou ja. En dan zo'n dorpshuis. Dat was een prima dorpshuis. Dat moest dan versterkt worden. Maar wat gebeurt er dan? Dan is het hele interi……

Nou ja. En dan zo'n dorpshuis. Dat was een prima dorpshuis. Dat moest dan versterkt worden. Maar wat gebeurt er dan? Dan is het hele interieur ook vernieuwd. Vernieuwd, hè. Niet vernield. Maar het is wel mooi geworden. Maar het was niet nodig. Het was goed. Dan denk ik, ja, dat zijn allemaal dingen. Die komen er allemaal bij. En ja, wie dit nou betaalt. Ja, dat betalen zij ook.

Als je in Zeerijp is. Helemaal een nieuw dorpshuis gekomen. Overal komen prachtige dorpshuizen. Nou, dat is wel prima hoor. Maar of dat altijd nodig ……

Als je in Zeerijp is. Helemaal een nieuw dorpshuis gekomen. Overal komen prachtige dorpshuizen. Nou, dat is wel prima hoor. Maar of dat altijd nodig is, dat weet ik niet. Nou, hier konden ze niet veel uitstukken, want ons dorpshuis is een rijksmonument. Dus dat is een beetje voorzichtig gebeurd. Maar er gebeurt zoveel bij. Waarvan ik denk van, is dat nou nodig? En nogmaals, ik sta ook voor soberheid. Wij vreten de hele wereld leeg.

Alles is eindig. Alles.

Alles is eindig. Alles.

We lopen nou met onze, met onze, nou ja. Al die batterijen die we nu moeten hebben. Al die, al die, al die grondstoffen. Die worden door...

We lopen nou met onze, met onze, nou ja. Al die batterijen die we nu moeten hebben. Al die, al die, al die grondstoffen. Die worden door...

...kleine kindervingertjes uit de grond gepulkt. In Afrika en zo. Wij zijn heel verkeerd bezig. En dat is hier ook zo met dit. Toen ik nog ……

...kleine kindervingertjes uit de grond gepulkt. In Afrika en zo. Wij zijn heel verkeerd bezig. En dat is hier ook zo met dit. Toen ik nog werkte toen was grind in, in, in zand was al schaars aan het worden. Er zijn heel veel materialen. Dat weet ik nu toevallig omdat ik in het vak zit. Er zijn heel veel materialen. Die zijn nu al bijna eindig. Wij kunnen straks ook bijna geen zand in grind meer winnen.

Dus.

Dus.

Maar die, die soberheid, die zie ik nog steeds niet.

Maar die, die soberheid, die zie ik nog steeds niet.

En Groningen in 2030? Schetst dat nog eens?

En Groningen in 2030? Schetst dat nog eens?

Nou, dat zal erg veranderd zijn.

Nou, dat zal erg veranderd zijn.

Is al heel erg aan het veranderen. Als mijn dochter in Utrecht kwam en zei ze. Pap, wat is die toch mooi. Zei, ja, ja. Dan denk ik altijd. ……

Is al heel erg aan het veranderen. Als mijn dochter in Utrecht kwam en zei ze. Pap, wat is die toch mooi. Zei, ja, ja. Dan denk ik altijd. Ja, dat vijftig jaar geleden ze moeten zien.

Heb je wel eens gezien die vreselijke hoogspanningsmasten die ze hier neergezet hebben?

Heb je wel eens gezien die vreselijke hoogspanningsmasten die ze hier neergezet hebben?

Nou, dat is ook zoiets. Dat wordt helemaal niet over nagedacht.

Nou, dat is ook zoiets. Dat wordt helemaal niet over nagedacht.

En nou blijkt dat Tennet,  dat die andere, die ouderen goedkoper zijn. En ze hebben ook in de gaten dat die mooier zijn. Dus in de rest va……

En nou blijkt dat Tennet,  dat die andere, die ouderen goedkoper zijn. En ze hebben ook in de gaten dat die mooier zijn. Dus in de rest van Nederland gaan ze met die oude types verder. Die een beetje vervagen in de verte. Dit zijn zulke vreselijke brutale dingen. Dat kan allemaal maar. En dan denk ik.

Waar blijven onze overheden?

Waar blijven onze overheden?

Nogmaals. Als ik Arkaneel op het dak moet gaan. Moet ik dat inleveren? Moet zo'n Tennet? Moet die dat? Laat die dat niet keuren of zo?

Nogmaals. Als ik Arkaneel op het dak moet gaan. Moet ik dat inleveren? Moet zo'n Tennet? Moet die dat? Laat die dat niet keuren of zo?

Door een schoonheidscommissie of zoiets pleuren ze zomaar van die klerendingen en zo. In een landschap. Het is afschuwelijk.

Door een schoonheidscommissie of zoiets pleuren ze zomaar van die klerendingen en zo. In een landschap. Het is afschuwelijk.

Nou, en dat gaat maar door.

Nou, en dat gaat maar door.

Toch weer even terug naar het begin van de ontdekking van het gasveld. Ja. En dat Nederland overging van kolen op gasverwarming. Ja. Op kok……

Toch weer even terug naar het begin van de ontdekking van het gasveld. Ja. En dat Nederland overging van kolen op gasverwarming. Ja. Op koken op gas. Wat herinnert u zich daarvan?

Ik weet nog, toen wij trouwden had ik nog een gasfles. Die altijd op zondag leeg was.

Ik weet nog, toen wij trouwden had ik nog een gasfles. Die altijd op zondag leeg was.

En we hadden nog. Ik heb ook nog een oliekachel gehad. En nog een gewone kachel. Ja. Dat vervaagt allemaal een beetje. Weet ik niet meer pr……

En we hadden nog. Ik heb ook nog een oliekachel gehad. En nog een gewone kachel. Ja. Dat vervaagt allemaal een beetje. Weet ik niet meer precies. Toen wij hier kwamen, had ik al wel gas. Hier was net gas geloof ik. Het is grappig. Mijn zus woonde in Vlaardingen. Die had jaren geleden een gasfles. En die had een eerder gas dan wij hier. Wij zitten er bovenop. Ook al zoiets. Half Nederland had al gas. Wij nog steeds niet.

Dat was ook al zoiets idioots.

Dat was ook al zoiets idioots.

Ergo een wingebied.

Ergo een wingebied.

Maar ja. Ja. Toen wij een aantal jaren getrouwd waren, kregen wij ook gas. Maar dat was hier pas.

Maar ja. Ja. Toen wij een aantal jaren getrouwd waren, kregen wij ook gas. Maar dat was hier pas.

Maar ja dat was prima. Maar ja. Ja.

Maar ja dat was prima. Maar ja. Ja.

Wij hebben ook geen cv, dus ik heb, ik wou dit oude huis niet helemaal doorboren met buizen en zo. Dus wij hadden, ik heb vier kachels en i……

Wij hebben ook geen cv, dus ik heb, ik wou dit oude huis niet helemaal doorboren met buizen en zo. Dus wij hadden, ik heb vier kachels en ik leef nog zo. Ik hoef ook direct nog geen zonnepanelen, want ik ben nooit koud en als ik daar zit te schrijven, dan is hier de kachel uit.

Dus ik heb hele lage kosten ten voorbeste.

Dus ik heb hele lage kosten ten voorbeste.

Dat duurt mijn tijd wel uit. U stookt op gas? Ja.

Dat duurt mijn tijd wel uit. U stookt op gas? Ja.

Ik heb ook wel wel elektrisch, ik heb ook een beetje elektrisch al, dat doe ik ook wel eens. Maar ik heb haast geen kosten, ik heb hele lag……

Ik heb ook wel wel elektrisch, ik heb ook een beetje elektrisch al, dat doe ik ook wel eens. Maar ik heb haast geen kosten, ik heb hele lage kosten.

Dat doet de volgende bewoner maar, ik heb er geen zin in ook.

Dat doet de volgende bewoner maar, ik heb er geen zin in ook.

En trouwens, dat is met de kerk ook zo, ik ga ook over die kerk, dan zitten ze ook steeds te zeuren. Ik zeg jongens, je moet even wachten, ……

En trouwens, dat is met de kerk ook zo, ik ga ook over die kerk, dan zitten ze ook steeds te zeuren. Ik zeg jongens, je moet even wachten, want alles is in beroering.

Er zitten overal kinderziektes en zo, je kunt veel beter als laatste dan alles. Als alles uitgekristalliseerd is, dan kun je het beter neme……

Er zitten overal kinderziektes en zo, je kunt veel beter als laatste dan alles. Als alles uitgekristalliseerd is, dan kun je het beter nemen, ik weet nog niet precies wat het wordt.

Maar u zei van in het begin, ja, was het feest, zoals u het beschrijft?

Maar u zei van in het begin, ja, was het feest, zoals u het beschrijft?

Ja, in Nederland was het feest, ja.

Ja, in Nederland was het feest, ja.

Wat merkte u daarvan?

Wat merkte u daarvan?

Nou ja, de gekkigheid dat het voor heel veel geld werd verkocht naar, voor heel weinig geld werd verkocht naar Italië en dat hier die alum……

Nou ja, de gekkigheid dat het voor heel veel geld werd verkocht naar, voor heel weinig geld werd verkocht naar Italië en dat hier die aluminiumfabrieken kwamen, heb ik ook al genoemd. Nou ja, het was een soort euforie.

En ik kan het me wel voorstellen. Maar ze hadden natuurlijk, nogmaals, alles wat eindig is, daar moet je zuinig op zijn. Je moet zuinig op ……

En ik kan het me wel voorstellen. Maar ze hadden natuurlijk, nogmaals, alles wat eindig is, daar moet je zuinig op zijn. Je moet zuinig op water zijn, nou dat weten we nou ook, we zitten al.

Dus je moet, de gekkigheid dat je, dat je, dat je met water ook, dat je tuinen mee besproeit. Hier, mijn buren ook, die hadden een heel gro……

Dus je moet, de gekkigheid dat je, dat je, dat je met water ook, dat je tuinen mee besproeit. Hier, mijn buren ook, die hadden een heel groot zwembad en dan, nou dat duurt een dag voordat dat ding vol is en dan zwemmen ze er twee keer in en dan laten ze het weer weglopen. Dat kun je niet doen met kostbaar drinkwater. En wij komen daar mee te zitten, zitten we nu al.

Sommige delen worden verdroogd. Ik weet, ik zag ook veel bij Waterleiding Maatschappij hebben, heb ik ook wel verstand van, ik weet nog wel……

Sommige delen worden verdroogd. Ik weet, ik zag ook veel bij Waterleiding Maatschappij hebben, heb ik ook wel verstand van, ik weet nog wel dat al jaren geleden werd het, de boring in, er was een pompstation in Gasselte-Nijveen en die is gesloten omdat het gif van de boeren, die boeren in dat gebied, die verbouwen fabrieksaardappelen. En een gewone boer hier, die teelt één keer in de drie jaar zijn aardappel op hetzelfde stuk grond. Want anders krijg je die ziekte in de grond. Zij doen het elk jaar op dezelfde grond, met als gevolg. Dat ze die grond vergiftigen om die vitophtra te bestrijden. Nou, dat gif is daar al bij het oerwater, in de grond. Dus dat station is gesloten. Daar zijn we mee bezig. Dus de andere spul zit ook al in ons water hè.

Hoe heet het ook, die pas, het vee, ja, nou. En we hebben nog steeds de DDT in ons bloed en de plastic zit er ook al in.

Hoe heet het ook, die pas, het vee, ja, nou. En we hebben nog steeds de DDT in ons bloed en de plastic zit er ook al in.

Ja. Toch? U zegt van euforie. Euforie bij de overheden. Ja. Maar ook bij de mensen hè. Ja, zeker. Want dat was ook een soort...

Ja. Toch? U zegt van euforie. Euforie bij de overheden. Ja. Maar ook bij de mensen hè. Ja, zeker. Want dat was ook een soort...

Dat was hartstikke gemakkelijk, zeker.

Dat was hartstikke gemakkelijk, zeker.

En een soort trots, herkent u dat?

En een soort trots, herkent u dat?

Nee, die trots heb ik nooit gevoeld. Maar het is natuurlijk handig. Het was een hele handige en schone vorm van... Maar daar moet je toch w……

Nee, die trots heb ik nooit gevoeld. Maar het is natuurlijk handig. Het was een hele handige en schone vorm van... Maar daar moet je toch wel zuinig op zijn. Daar ga je toch niet... Wij maken dingen... In anderhalve generatie maken wij iets op. We hebben ook nageslacht.

Onze kinderen zullen het niet zo goed hebben als wij. Kun je nou wel voorspellen. Wij maken gewoon dingen op. Je kunt er zomaar niet verjub……

Onze kinderen zullen het niet zo goed hebben als wij. Kun je nou wel voorspellen. Wij maken gewoon dingen op. Je kunt er zomaar niet verjubelen in anderhalve generatie. Wat je in de grond hebt zitten. Daar moet je toch zuinig op zijn. Zodat als je dat al aanboort. Dat dat zo lang mogelijk gebruikt kan worden. Dan ga je niet... Als ik in Groningen loop. Laatst nog. Loop je in Groningen. Er zitten warmtesluizen. En winkels staan open. En je loopt door zo'n warmtesluis. Dat moest verboden worden. Die mensen moesten een bekeuring krijgen. Dat kan toch niet? En dat je op een terras zit midden in de winter. Met een verwarming. Belachelijk.

En ja, nou... Wij lopen ook tegen alle grenzen op. Ik lees net een boekje van een... Karin...

En ja, nou... Wij lopen ook tegen alle grenzen op. Ik lees net een boekje van een... Karin...

Armstrong. Gaat daar ook over. Hoe we met de wereld omgaan. Nou, dat heb ik vanaf het begin ook met dat gas gevonden. Dat je dat niet zo ka……

Armstrong. Gaat daar ook over. Hoe we met de wereld omgaan. Nou, dat heb ik vanaf het begin ook met dat gas gevonden. Dat je dat niet zo kan verjubelen. Dat kan niet.

Religieus gezegd zou je zeggen dat het zonde is.

Religieus gezegd zou je zeggen dat het zonde is.

Dubbelop is het zonde natuurlijk. Zonde van het gas. Dat kan zo niet.

Dubbelop is het zonde natuurlijk. Zonde van het gas. Dat kan zo niet.

We hebben het toch gedaan.

We hebben het toch gedaan.

En dat maakt u kwaad. Ja.

En dat maakt u kwaad. Ja.

Ja.

Ja.

Ja.

Ja.

Ja. Ja, daar word je wel treurig van.

Ja. Ja, daar word je wel treurig van.

U herinnert zich ongetwijfeld Fré Meis nog?

U herinnert zich ongetwijfeld Fré Meis nog?

Ja. Heb ik meegewerkt. We hebben toen met Herman Verbeek. Heb je daar ook nog wel herinnering aan? -Ja. -Nou ja, we hebben wel... In Gron……

Ja. Heb ik meegewerkt. We hebben toen met Herman Verbeek. Heb je daar ook nog wel herinnering aan? -Ja. -Nou ja, we hebben wel... In Groningen hebben we toen al die manifestaties gehad in de Korenbeurs. Daar deed ik ook aan mee.

Maar Fré Meis was echt van ja, dat geld van die gaswinning. Dan moet onze kant, moet Groningen die kant versterken.

Maar Fré Meis was echt van ja, dat geld van die gaswinning. Dan moet onze kant, moet Groningen die kant versterken.

Nou meer in ieder geval. Ja. Niet helemaal, want alles is in het westen verjubeld. Bijna alles. Wij zijn er niet veel beter van geworden. W……

Nou meer in ieder geval. Ja. Niet helemaal, want alles is in het westen verjubeld. Bijna alles. Wij zijn er niet veel beter van geworden. We hebben een Gasunie gebouw gekregen. Dat is natuurlijk wel zo'n beetje geloof ik. En we konden erop stoken. Maar alle grote projecten in Rotterdam en Betuwelijn. Al die grote projecten is allemaal in het westen. Is dat verjubeld.

En zo'n Betuwelijn is ook zo'n belachelijk ding. Die werkt helemaal niet.

En zo'n Betuwelijn is ook zo'n belachelijk ding. Die werkt helemaal niet.

Nog steeds niet. Heel landschap verpest in de Betuwe.

Nog steeds niet. Heel landschap verpest in de Betuwe.

Ja. Dus in dat opzicht kon u... Ja. Zat u wel op de lijn van Fré Meis?

Ja. Dus in dat opzicht kon u... Ja. Zat u wel op de lijn van Fré Meis?

Ja, zeker. En met Herman Verbeek. Het was niet alleen communisten hoor. Een gemeleerd gezelschap. Ik weet nog wel dat wij...

Ja, zeker. En met Herman Verbeek. Het was niet alleen communisten hoor. Een gemeleerd gezelschap. Ik weet nog wel dat wij...

Jules de Corte hier nog een keer hebben gehad. Ik heb Jules de Corte... Jules de Corte heeft een nacht gelogeerd bij ons. Jules de Corte di……

Jules de Corte hier nog een keer hebben gehad. Ik heb Jules de Corte... Jules de Corte heeft een nacht gelogeerd bij ons. Jules de Corte die protesteerde er ook tegen. En meer kunstenaars. Zij die van Terschelling kwam, hoe heet die, die zangeres. Nou, die is er ook wel geweest. Heel veel kunstenaars hebben toen aangetrokken. De manifestaties en de korenbeurs.

Tegen?

Tegen?

Ja, tegen de uitbuiting van dit gebied. Maar hier moest alles maar gebeuren. We hebben toen ook... Het ging ook tegen die oefeningen voor h……

Ja, tegen de uitbuiting van dit gebied. Maar hier moest alles maar gebeuren. We hebben toen ook... Het ging ook tegen die oefeningen voor het leger in Westerwolde. Het ging over allerlei dingen, maar ook over dat gas.

Beschrijft u eens die manifestaties?

Beschrijft u eens die manifestaties?

Hoe gingen die?

Hoe gingen die?

Nou ja, er werd allerlei redevoeringen Jules,

Nou ja, er werd allerlei redevoeringen Jules,

Dinges die zat in de...

Dinges die zat in de...

Fré Meis hield natuurlijk vurige toespraken.

Fré Meis hield natuurlijk vurige toespraken.

En Herman Verbeek, die zat voor de Groenen in het Europese parlement. Nou, die had ook... Ik heb die boeken nog. Wat heeft die man gelijk g……

En Herman Verbeek, die zat voor de Groenen in het Europese parlement. Nou, die had ook... Ik heb die boeken nog. Wat heeft die man gelijk gekregen?

Mansholt was toen in die tijd... Even later kwam de bekering van Mansholt.

Mansholt was toen in die tijd... Even later kwam de bekering van Mansholt.

Ja, die was toen ook al... Tegen die grootschalige landbouw en zo, daar ging het ook over. Al die toestanden waar we nu mee zitten, die wer……

Ja, die was toen ook al... Tegen die grootschalige landbouw en zo, daar ging het ook over. Al die toestanden waar we nu mee zitten, die werden aan de orde gesteld.

Ja.

Ja.

En welke jaren waren dat? Tja, moet ik weer opzoeken.

En welke jaren waren dat? Tja, moet ik weer opzoeken.

De jaren zeventig? Ja, ik denk het, ja. Ja.

De jaren zeventig? Ja, ik denk het, ja. Ja.

En dat verhaal over de gaswinning, kwam dat aan bij mensen? Hoe werd daarop gereageerd?

En dat verhaal over de gaswinning, kwam dat aan bij mensen? Hoe werd daarop gereageerd?

Nee, er werd niet op gereageerd, amper. Het was een kleine club. Ja, maar dat is altijd zo.

Nee, er werd niet op gereageerd, amper. Het was een kleine club. Ja, maar dat is altijd zo.

Al die protesten. Ik bedoel, ik heb me ook met de Waddenzee en zo bezig gehouden, maar dat is nooit heel Groningen geweest, dat is een club. …

Al die protesten. Ik bedoel, ik heb me ook met de Waddenzee en zo bezig gehouden, maar dat is nooit heel Groningen geweest, dat is een club. 

Maar die Waddenzee, hier, met het vuile water ook, ja. Dit vuile water, daar werd toen op een gegeven moment op gereageerd. Toen gingen ze……

Maar die Waddenzee, hier, met het vuile water ook, ja. Dit vuile water, daar werd toen op een gegeven moment op gereageerd. Toen gingen ze dat vuile water van die fabriek en dat brachten ze naar de Waddenzee. Ja, dat moest ook weer niet.

Nou, dat zou nu ondenkbaar zijn, hoewel.

Nou, dat zou nu ondenkbaar zijn, hoewel.

Nou ja, er wordt ook wel nog steeds geboord onder de Waddenzee.

Nou ja, er wordt ook wel nog steeds geboord onder de Waddenzee.

We zitten ook bovenop elkaar in zo'n klein land, hè. Dat is natuurlijk ook een groot nadeel. Alles moet hier gebeuren op zo'n plukje grond.…

We zitten ook bovenop elkaar in zo'n klein land, hè. Dat is natuurlijk ook een groot nadeel. Alles moet hier gebeuren op zo'n plukje grond.

Maar er gaan heel veel dingen fout.

Maar er gaan heel veel dingen fout.

Ik zal het nooit zeggen. Achteraf denk je wel eens, nou, daar ben ik te trots voor, dat moet je ook nooit zeggen, maar we hadden toch wel g……

Ik zal het nooit zeggen. Achteraf denk je wel eens, nou, daar ben ik te trots voor, dat moet je ook nooit zeggen, maar we hadden toch wel gelijk met al die actiegroepen.

Hoe lang is er al niet geprotesteerd tegen, of is niet voorspeld dat dit allemaal fout zou gaan met de landbouw en al dat soort dingen?

Hoe lang is er al niet geprotesteerd tegen, of is niet voorspeld dat dit allemaal fout zou gaan met de landbouw en al dat soort dingen?

Je mag wel respect hebben voor die mensen die er al heel vroeg zagen.

Je mag wel respect hebben voor die mensen die er al heel vroeg zagen.

Maar waar we nu mee zitten is natuurlijk al wel dertig, vijftig jaar bekend.

Maar waar we nu mee zitten is natuurlijk al wel dertig, vijftig jaar bekend.

En dan heeft het over de landbouw of over de aardbevingen?

En dan heeft het over de landbouw of over de aardbevingen?

Ja, over alles.

Ja, over alles.

Alles heeft ook met alles te maken. Dat ga je ook zien als je ouder wordt.

Alles heeft ook met alles te maken. Dat ga je ook zien als je ouder wordt.

Hoe bedoelt u? 

Hoe bedoelt u? 

Nou ja, ik bedoel dat er allerlei dingen konden gebeuren door dat gas. Dat is natuurlijk ontzettend veel. Ook in landbouwbedrijven kon er o……

Nou ja, ik bedoel dat er allerlei dingen konden gebeuren door dat gas. Dat is natuurlijk ontzettend veel. Ook in landbouwbedrijven kon er opeens veel meer.

Ik was vroeger monsternemer toen ik nog een jochie was. Dan ging ik bij al die boeren langs en dan stond je met een storm daar op het achte……

Ik was vroeger monsternemer toen ik nog een jochie was. Dan ging ik bij al die boeren langs en dan stond je met een storm daar op het achterdeel. Ik bedoel, dit is natuurlijk ontzettend veel ontwikkeling geweest. En dat heeft ook met dat gas te maken.

Ja, we gaan ruw met deze wereld om.

Ja, we gaan ruw met deze wereld om.

En dat kan niet goed gaan en gaat ook niet goed. Blijkt ook.

En dat kan niet goed gaan en gaat ook niet goed. Blijkt ook.

Maar in dat opzicht, u zegt van ja, er kwam nog niet zoveel respons op. Die demonstraties, die manifestaties. Voelt dat een beetje alsof u ……

Maar in dat opzicht, u zegt van ja, er kwam nog niet zoveel respons op. Die demonstraties, die manifestaties. Voelt dat een beetje alsof u roepende in de woestijn was?

Oh nee, dat ben je wel gewend.

Oh nee, dat ben je wel gewend.

Dat ben je wel gewend. Ik zit ook bij de Bond Heemschut. Nou ja, er is een kleine Gideons bende die protesteert tegen een afbraak en zo. Me……

Dat ben je wel gewend. Ik zit ook bij de Bond Heemschut. Nou ja, er is een kleine Gideons bende die protesteert tegen een afbraak en zo. Meestal, achteraf, ik ben natuurlijk altijd gelijk. Hier in Middelstum ook. In Middelstum heb ik ook zo'n club geleid. Er stond een van de mooiste cafés van heel Groningen, die stond in Middelstum. En die moest wijken voor een supermarkt. En die supermarkt kwam midden in het dorp te liggen. Nou, het gebouw, tegen geprotesteerd, hielp niet. De supermarkt kwam. En door al die bevoorradingen zo, was het hele dorp verstopt. Alleen dat al. Terwijl de ruimte was, net naast het dorp, voldoende ruimte ook voor een parkeerplaats. Want niet alleen de bevoorrading, maar al die mensen met auto's, die stonden ook. Dat was altijd verstopt. Nou, een paar jaar geleden bestond... En dat café, dat werd altijd gebruikt door de voetbalvereniging. Daar kleden ze zich ook om en zo. En daarachter was een terrein waar gevoetbald werd. Nou, een paar jaar geleden hebben ze... De huidige mensen van de voetbalvereniging, die hebben... Die hebben de façade van die kroeg daar weer neergezet. Nou, wat zegt iedereen die later geboren is? Hoe konden ze dat in vredesnaam afbreken? Ja.

Dus... Dat is met heel veel dingen zo. Als ze plaatjes zien van een oud dorp of zo. Dan denk je, hé, hoe kwam dat nou? In Middelstum, een ……

Dus... Dat is met heel veel dingen zo. Als ze plaatjes zien van een oud dorp of zo. Dan denk je, hé, hoe kwam dat nou? In Middelstum, een prachtige radiale wierde. Met allemaal straten die zo naar de ringweg gaan. Op een gegeven moment gingen ze al die... Waar je op de ringweg ging, gingen ze alle hoekhuizen afbreken. En dan kon je zo doorrijden. Nou, wat is er later gebeurd? Mensen veel te hard rijden. En nou zijn al die plekken, die zijn weer bebouwd. Omdat je daar moet stoppen. En omdat het geen gezicht is. Dat zijn allemaal van die dingen... Als je ouder wordt, moet je al die dingen meemaken. Dan denk je... Je hebt er tegen geprotesteerd. Al die huizen werden afgeblokken. Omdat het hele mooie oude huizen... Nou, dat is... Auto's is toch net zo?

Auto's, die kregen een ruim baan. Als je nou in sommige... Het Zuiderdiep, bijvoorbeeld. Dat is net een vliegveld, vind ik altijd. Maar hie……

Auto's, die kregen een ruim baan. Als je nou in sommige... Het Zuiderdiep, bijvoorbeeld. Dat is net een vliegveld, vind ik altijd. Maar hier in Loppersum, de Molenweg... Nou, dat waren huizen met een tuin... En een sloot daarvoor en een bruggetje. Alles weg, heel breed. Nou, en als je daar nou hard gaat rijden... Wat gebeurt er? Dan zetten ze bloembakken op straat. Dat je weer zachter gaat rijden. En bij sommige dorpen, als het al te druk wordt... Dan leggen ze er een ringweg omheen. Dan is het dorp verpest.

Wij zijn rare mensen eigenlijk, wij zijn rare wezens. Er stond vanochtend een stuk van Midas Dekker in Trouw, die zegt dat ook, we zijn won……

Wij zijn rare mensen eigenlijk, wij zijn rare wezens. Er stond vanochtend een stuk van Midas Dekker in Trouw, die zegt dat ook, we zijn wonderlijke dieren

1959. Toen werd het Groningenveld ontdekt. Het gasveld. Je was toen 19.

1959. Toen werd het Groningenveld ontdekt. Het gasveld. Je was toen 19.

1959. Toen werd het Groningenveld ontdekt. Het gasveld. Je was toen 19.

1959. Toen werd het Groningenveld ontdekt. Het gasveld. Je was toen 19.

Ja. Zorg op zee.

Ja. Zorg op zee.

Ja? Hoe ging dat? Hoe kwam je erachter?

Ja? Hoe ging dat? Hoe kwam je erachter?

Nou ja, daar kom je natuurlijk gaandeweg achter. De kranten staan vol. Ja. Opzienbare gasvondst. En nogmaals, het werd steeds meer, hè. Ee……

Nou ja, daar kom je natuurlijk gaandeweg achter. De kranten staan vol. Ja. Opzienbare gasvondst. En nogmaals, het werd steeds meer, hè. Eerst was het zoveel kuub en dan werd het steeds groter. Het heeft heel lang geduurd, hoor. Dat er steeds weer nieuwe voorraden werden ontdekt.

Nou ja, ik kan me heel goed herinneren dat er door heel Nederland van die grote buizen werden aangelegd. Er waren vaak mannen uit Tunesië ……

Nou ja, ik kan me heel goed herinneren dat er door heel Nederland van die grote buizen werden aangelegd. Er waren vaak mannen uit Tunesië en Marokko. Dat waren lassers.

Die lasten al die dingen.

Die lasten al die dingen.

En nogmaals, in het westen hadden ze het eerder dan wij. Nou ja, ik kan me wel iets bij voorstellen. Er woonden ook meer mensen.

En nogmaals, in het westen hadden ze het eerder dan wij. Nou ja, ik kan me wel iets bij voorstellen. Er woonden ook meer mensen.

Nou ja, en toen, huishouding ging allemaal veranderd worden. Ons gasstel. Ik heb nog altijd het oude gasstel, waar het vroeger op buitengas……

Nou ja, en toen, huishouding ging allemaal veranderd worden. Ons gasstel. Ik heb nog altijd het oude gasstel, waar het vroeger op buitengas draaide, maar die kwamen andere nozzels in.

nozzels? Ja, dat zijn, waar dat gas doorkwam. Dat zijn van die kleine, zo'n klein gaatje. Dat heette nozzel. Nou, die werden allemaal veran……

nozzels? Ja, dat zijn, waar dat gas doorkwam. Dat zijn van die kleine, zo'n klein gaatje. Dat heette nozzel. Nou, die werden allemaal veranderd. Dus die, die die zich daar mee bezig hielden met brandstof of met apparaten, die hadden natuurlijk hartstikke druk. Die moesten, al die huishoudens, moesten het gasstel veranderen.

En eh, nou ja, en mensen gingen, ja, in mijn jeugd had, was er niet veel centrale verwarming in de huizen. Of zelfs in de grote deftige hui……

En eh, nou ja, en mensen gingen, ja, in mijn jeugd had, was er niet veel centrale verwarming in de huizen. Of zelfs in de grote deftige huizen niet, we hadden het vroeger ook. Mijn ouders hadden het heel goed, maar niemand had, had, had eh, bij mijn schoonouders op de boerderij ook niet. Je had gewoon overal kachelsten. En dat was eerst met nootjes vier, met antraciet. En ja, een kookkachel die dan achter, daar werd ook op gekookt hè.

Bij ons thuis ook nog. En ik weet nog best dat we thuis ook een gasstel kregen.

Bij ons thuis ook nog. En ik weet nog best dat we thuis ook een gasstel kregen.

Hoe zag dat eruit?

Hoe zag dat eruit?

Ja, ook zo'n wit ding hè. Met vier van die pitten.

Ja, ook zo'n wit ding hè. Met vier van die pitten.

Maar vroeger kookte mijn moeder nog op een cokekachel. Maar ja, daar zat ook de oorlog tussen. Die oorlog is natuurlijk ook een rem geweest……

Maar vroeger kookte mijn moeder nog op een cokekachel. Maar ja, daar zat ook de oorlog tussen. Die oorlog is natuurlijk ook een rem geweest door allerlei ontwikkelingen. Dus na de oorlog begon eigenlijk alles opnieuw.

Dus voor die tijd had je ook wel stadsgas. In steden was het natuurlijk anders, dan had je stadsgas. In Groningen ook had je een gasfabriek……

Dus voor die tijd had je ook wel stadsgas. In steden was het natuurlijk anders, dan had je stadsgas. In Groningen ook had je een gasfabriek. Maar platteland was dat niet.

En het kwam al, die andere manier van koken en zo, die kwam al met het butagas.

En het kwam al, die andere manier van koken en zo, die kwam al met het butagas.

En dat was, ik denk dat dat in de jaren 50, 60 begon voor zich te gaan. Maar er waren natuurlijk, er bleven nu heel veel mensen, die bleven……

En dat was, ik denk dat dat in de jaren 50, 60 begon voor zich te gaan. Maar er waren natuurlijk, er bleven nu heel veel mensen, die bleven gewoon op kolen of op hout stoken.

En bij je ouders thuis, was het inderdaad op kolen koken? Eerst op, ja.

En bij je ouders thuis, was het inderdaad op kolen koken? Eerst op, ja.

Nou ja, ik weet wel dat in de oorlog, of net na de oorlog, kregen wij ook wel van die, kwamen de takkenbossen uit Drenthe. En daar werd dan……

Nou ja, ik weet wel dat in de oorlog, of net na de oorlog, kregen wij ook wel van die, kwamen de takkenbossen uit Drenthe. En daar werd dan op gekookt. Maar mijn ouders hadden wel snel butagas, geloof ik. En toen wij gingen trouwen hadden wij eerst butagas. Maar toen het gas kwam, ja, toen kregen we een gigantische verandering. In een paar jaar tijd. Heel Nederland ging op gas. En toen kreeg je natuurlijk ook het verschijnsel dat de hele huizen verwarmd werden. Dat de centrale verwarming kwam.

Op platteland ook weer. Minder gauw, denk ik, dan in de stad.

Op platteland ook weer. Minder gauw, denk ik, dan in de stad.

Ja.

Ja.

Ja. Ja.

Ja. Ja.

Het bracht ook comfort.

Het bracht ook comfort.

Zeker. Ja.

Zeker. Ja.

Hoe reageerden bijvoorbeeld je ouders daarop? Die hadden die andere tijd echt meegemaakt?

Hoe reageerden bijvoorbeeld je ouders daarop? Die hadden die andere tijd echt meegemaakt?

Ja, net als ik. Ik heb dat nog net meegemaakt natuurlijk. Oh.

Ja, net als ik. Ik heb dat nog net meegemaakt natuurlijk. Oh.

Och mijn ouders, mijn ouders waren wel gesteld, maar die leefden wel sober. Wij aten alleen heel goed. En voor de rest, mijn ouders hechten……

Och mijn ouders, mijn ouders waren wel gesteld, maar die leefden wel sober. Wij aten alleen heel goed. En voor de rest, mijn ouders hechten ook niet zo erg aan luxe. En zo.

Wel maatpakken en zo, maar voor de rest.

Wel maatpakken en zo, maar voor de rest.

Ja.

Ja.

Ja, mijn ouders hebben ook gas gekregen op de duur.

Ja, mijn ouders hebben ook gas gekregen op de duur.

Mijn moeder is later naar Groningen gegaan toen mijn vader overleden is. Nou, dat is ook cv.

Mijn moeder is later naar Groningen gegaan toen mijn vader overleden is. Nou, dat is ook cv.

Maar wij hebben nooit cv gehad. Nogmaals, ik heb dit huis helemaal gerestaureerd. En ik had een hekel aan al die buizen, dat vond ik absolu……

Maar wij hebben nooit cv gehad. Nogmaals, ik heb dit huis helemaal gerestaureerd. En ik had een hekel aan al die buizen, dat vond ik absoluut ook lelijk. Moest je door oude bedden wandelen en zo. Ik denk dat... Nou ja, en kachels zijn eigenlijk... Ik heb nou...

Ik lijd nu niet onder de wet van de... Ik zit nu heel gerieflijk, eventjes.

Ik lijd nu niet onder de wet van de... Ik zit nu heel gerieflijk, eventjes.

Waar ik niet ben, stook ik niet.

Waar ik niet ben, stook ik niet.

Een spaarbrander vind ik ook voldoende hoor. Ik zou best zo door kunnen leven. Dat die gang niet warm is, dat kan me niks schelen.

Een spaarbrander vind ik ook voldoende hoor. Ik zou best zo door kunnen leven. Dat die gang niet warm is, dat kan me niks schelen.

Dan loop je nog eens een frisse neus op als je naar het toilet gaat.

Dan loop je nog eens een frisse neus op als je naar het toilet gaat.

Ik vind ook wel... Ik denk ook architecten moeten nu ook anders gaan denken. Nu die energie eindig is, of minder is. Die grote kamers en zo……

Ik vind ook wel... Ik denk ook architecten moeten nu ook anders gaan denken. Nu die energie eindig is, of minder is. Die grote kamers en zo, dat moet je niet meer doen. Kijk, deze kamers die zijn gebouwd voor een open vuur zelfs. Dus 5 bij 6, 6 bij 5, dat waren ongeveer ook in de grote boerderijen. Maar mijn familie komen van die grote boerderijen. Die waren ook zo groot. Die kamers waren niet groter dan dit.

En ja, we hebben op een gegeven moment... Ook in de euforie van het gas... Ik kom wel bij vrienden en mensen naar haar toe. Die hebben zo g……

En ja, we hebben op een gegeven moment... Ook in de euforie van het gas... Ik kom wel bij vrienden en mensen naar haar toe. Die hebben zo groot als dit hele huis. Zoveel kamers hebben ze. Nou, dat is natuurlijk moeilijk warm te stoken.

En wij proberen toch... Ik zie nu ook, nu dat het gas afgelopen is... Dat er allerlei dingen uitgevonden worden... Op dat we nou maar door ……

En wij proberen toch... Ik zie nu ook, nu dat het gas afgelopen is... Dat er allerlei dingen uitgevonden worden... Op dat we nou maar door kunnen leven zoals we leefden. Je kunt beter aan de andere kant beginnen. Dat je wat soberder leeft.

En dat is ook beter voor de wereld. In zijn totaliteit.

En dat is ook beter voor de wereld. In zijn totaliteit.

Maar dat soort architectonische aanpassingen... Waren mede een gevolg van de gaswinning? Jazeker.

Maar dat soort architectonische aanpassingen... Waren mede een gevolg van de gaswinning? Jazeker.

Vroeger kon je dat met een kachel niet warm krijgen. Ja, dat heeft hele grote gevolgen gehad hoor.

Vroeger kon je dat met een kachel niet warm krijgen. Ja, dat heeft hele grote gevolgen gehad hoor.

Wat zag je nog meer veranderen in de samenleving? Dankzij het gas?

Wat zag je nog meer veranderen in de samenleving? Dankzij het gas?

Nou ja, ik denk dat Nederland er in zijn totaliteit... We zijn een rijk land geworden. Hier komt van alles. Ik bedoel, je zag ook...

Nou ja, ik denk dat Nederland er in zijn totaliteit... We zijn een rijk land geworden. Hier komt van alles. Ik bedoel, je zag ook...

We hebben heel luxe geleefd dankzij het gas.

We hebben heel luxe geleefd dankzij het gas.

Niet alleen hele grote bouwwerken en zo. En infrastructuur en alles.

Niet alleen hele grote bouwwerken en zo. En infrastructuur en alles.

Men heeft wel dik genoten van het gas. Alles kon.

Men heeft wel dik genoten van het gas. Alles kon.

Moet je eens kijken in die tijd dat... Toen ik aan de wal kwam... En ik reisde. Dan reed je...

Moet je eens kijken in die tijd dat... Toen ik aan de wal kwam... En ik reisde. Dan reed je...

Als ik in Groningen terugkwam... Dan reed ik dwars door de Herestraat met de auto. En dan draaide ik om de Grote Markt heen. En dan reed ik……

Als ik in Groningen terugkwam... Dan reed ik dwars door de Herestraat met de auto. En dan draaide ik om de Grote Markt heen. En dan reed ik door de Ebbingestraat deze kant op. En als ik naar het zuiden reed... Dan reed ik dwars door Assen. Voor het station langs. Dwars door Beilen. Dwars door Hoogeveen. Dwars door Meppel. Al die grote wegen en zo. Die zijn allemaal aangelegd. Ook dankzij het gasgeld. Dat is in een razend tempo gegaan.

Ik weet soms... Soms niet meer. Als ik naar Friesland moest. Als ik in Sneek reed. Dan ging ik over Leeuwarden. En soms weet ik helemaal ni……

Ik weet soms... Soms niet meer. Als ik naar Friesland moest. Als ik in Sneek reed. Dan ging ik over Leeuwarden. En soms weet ik helemaal niet meer waar ik langs ging. Zo is dat allemaal veranderd. En al die grote infrastructuur en zo. Dat heeft allemaal... Heeft ook vast allemaal met gas te maken.

We zijn een heel rijk land geweest. En nog.

We zijn een heel rijk land geweest. En nog.

Vertel eens over dit huis. Wat is dit voor huis?

Vertel eens over dit huis. Wat is dit voor huis?

Dit is een oud koopmanshuis. Waarschijnlijk...

Dit is een oud koopmanshuis. Waarschijnlijk...

Rond 1600 of iets later is dat gebouwd. Het was eerst een huis met twee topgevels.

Rond 1600 of iets later is dat gebouwd. Het was eerst een huis met twee topgevels.

In 1801... Toen kreeg je de doopsgezinde predikanten. Dit is een echt doopsgezind dorp. En toen is er een achterhuis aangebouwd. Waar je bi……

In 1801... Toen kreeg je de doopsgezinde predikanten. Dit is een echt doopsgezind dorp. En toen is er een achterhuis aangebouwd. Waar je binnenkomt. Het achterhuis is van 1801. Toen wij het kochten. Toen was het al twee keer onbewoonbaar verklaard geweest. Want in 1953 is er een rapport over Noord-Groningen. Noord-Friesland verschenen. Het heette 'bedreigd bestaan'. En in dat rapport gaven de stedenbouwkundigen en de sociologen. Die gaven dit hele gebied geen enkele kans meer. Zeker de kleine dorpen. Die zouden leeglopen. En als hier een huis leeg kwam. Dan plakte de gemeenteraad, die plakte daar direct een bord op van onbewoonbaar verklaard. En dan konden ze het woningbouw contingent in het grotere dorp... weer aanvullen met een huis. En er is niks van terecht gekomen. Want we hebben nog eens een keer dat rapport overgedaan. Een jaar of tien geleden. Ken je de Gardeniers wel in Warffum? Nou, die heeft de Greformeerde kerk daar dus een soort kunstcentrum geworden. Ken ik wel, ja. En, Jan Dirk. En we hebben dat rapport een keer overgedaan met Museum het Hoogeland. Nou ja, van dat rapport is niks terecht gekomen. Men vergat de toenemende mobiliteit. Eerst met een brommer. En later met een auto. Dus mensen die huizen... Als hier een huis leeg kwam, die vliegen weg. Dus er is niks van terecht gekomen.

Maar dat ging... Dit huis ook zo. Dit is geloof ik twee keer onbewoonbaar verklaard. Toen ik het kocht was het ook niet zo best hoor. Maar ……

Maar dat ging... Dit huis ook zo. Dit is geloof ik twee keer onbewoonbaar verklaard. Toen ik het kocht was het ook niet zo best hoor. Maar ik heb het helemaal gerestaureerd. Ik heb het een jaar... Heel rustig. Een jaar of tien. Mijn leven ging ook gewoon door.

En nou ja, dat is nu het huis.

En nou ja, dat is nu het huis.

Wanneer merkte je hier voor het eerst aardbevingsschade op?

Wanneer merkte je hier voor het eerst aardbevingsschade op?

Nou, je had dat eerst niet in de gaten. Je had wel eens wat scheuren en zo. Maar dat werd niet gelinkt aan die aardbevingen. In eerste inst……

Nou, je had dat eerst niet in de gaten. Je had wel eens wat scheuren en zo. Maar dat werd niet gelinkt aan die aardbevingen. In eerste instantie. En ik had hier niet veel schade. Dit is een huis... Die oude huizen zijn heel flexibel. Die zijn in kalk gebouwd. Niet in cement. Er zit geen beton in. Zo'n dak ligt er min of meer los op. Dat kan een beetje bewegen. Dat is met die oude kerken ook zo. Die kerken hebben... Wij hebben nu wel schade aan die gewelf schilderingen. Omdat die stuclaag loslaat. Maar die kerken hebben verder niet veel schade. Er zit wel eens een scheur in en zo. Maar zo stort die niet in.

Want vroeger werd er in kalk en in tras gebouwd. En dat is min of meer flexibel. Wij bouwen veel te hard tegenwoordig.

Want vroeger werd er in kalk en in tras gebouwd. En dat is min of meer flexibel. Wij bouwen veel te hard tegenwoordig.

Dus... Mijn eerste schade was die hele grote scheur aan die zijkant.

Dus... Mijn eerste schade was die hele grote scheur aan die zijkant.

Dus ik heb er niet zo vreselijk veel gemaakt. En we hebben hier natuurlijk wel de zwaarste klap gehad. In de Westerwijtwerd en in de Zeerijp. Er zijn hele sterke uitbevingen gewee…

Dus ik heb er niet zo vreselijk veel gemaakt. En we hebben hier natuurlijk wel de zwaarste klap gehad. In de Westerwijtwerd en in de Zeerijp. Er zijn hele sterke uitbevingen geweest. Voor dit gebied althans.

Maar ik heb me... Ja, in eerste instantie nogmaals geen... Dat linkte je daar niet aan. Maar op een gegeven moment... Ja, dan wordt het zo ……

Maar ik heb me... Ja, in eerste instantie nogmaals geen... Dat linkte je daar niet aan. Maar op een gegeven moment... Ja, dan wordt het zo erg dat je zegt... Verrek, maar het moet daarvan komen. En er waren natuurlijk altijd mensen... Hij uit de Assen. En... En... En... En in Meijborg. Die hebben dat altijd al gezegd. Hij uit Assen is altijd belachelijk gemaakt.

Nou, die heeft het grootste gelijk van de wereld gekregen.

Nou, die heeft het grootste gelijk van de wereld gekregen.

Hoe heet die ook?

Hoe heet die ook?

Ik heb hem gekend. Ik heb hem goed gekend. Ik weet niet meer.

Ik heb hem gekend. Ik heb hem goed gekend. Ik weet niet meer.

Hij was een aardijkskunde leraar.

Hij was een aardijkskunde leraar.

Van de... Van de Meent? Ja. Ja, van de Meent.

Van de... Van de Meent? Ja. Ja, van de Meent.

Ja. Ja.

Ja. Ja.

Meint van der... Sluis was hij niet? Van der Sluis? Ja. Meint van der Sluis. Dat is... Ja. Ja, en Meijborg die heb ik ook... Die ken ik ook……

Meint van der... Sluis was hij niet? Van der Sluis? Ja. Meint van der Sluis. Dat is... Ja. Ja, en Meijborg die heb ik ook... Die ken ik ook. Die zie ik nou nog wel eens. Want wij hebben ze... Die nodigen wij wel eens uit bij bodembeweging. Maar die hebben we natuurlijk... Die werden uitgelachen, maar die hebben groot gelijk gehad. Nou, en als dan die schade zich manifesteert... Als je er eerst geen last van hebt, ja, dan let je er ook niet zo op.

Maar...

Maar...

Wanneer viel het kwartje?

Wanneer viel het kwartje?

Nou ja, toen die erge bevingen begonnen. Toen eigenlijk.

Nou ja, toen die erge bevingen begonnen. Toen eigenlijk.

Maar die bevingen werden eerst ook niet zo opgemerkt.

Maar die bevingen werden eerst ook niet zo opgemerkt.

Vooral deze, hier. Toen met Huizinge is het eigenlijk begonnen dat het een behoorlijke klap was. Nogmaals, die hebben wij helemaal niet zo ……

Vooral deze, hier. Toen met Huizinge is het eigenlijk begonnen dat het een behoorlijke klap was. Nogmaals, die hebben wij helemaal niet zo erg... Wij zijn ook niet eens de straat op gegaan. We hebben... Nou ja. Ik weet wel... Mijn vorige hond. Die honden... De beesten reageerden erop. Die voelden het ook al. Want die hond die blafte als een gek. En de kopjes rinkelden. En er was ook iets gevallen. En in de supermarkt inmiddels, dat zeg je steeds op televisie, daar donderden alle schappen. Maar ja, ik heb nogmaals... We hebben er niet zo op gelet.

Maar hoe viel dat hier in het dorp? Anderen? Hoe reageerden die op de grote klap?

Maar hoe viel dat hier in het dorp? Anderen? Hoe reageerden die op de grote klap?

Nou ja, er was eerst wel onrust en zo. En iedereen ging zijn huis kritisch bekijken. Heb ik ook scheuren. Zo ging dat. En die werden ook gemeld.…

Nou ja, er was eerst wel onrust en zo. En iedereen ging zijn huis kritisch bekijken. Heb ik ook scheuren. Zo ging dat. En die werden ook gemeld.

En sommige mensen waren bang.

En sommige mensen waren bang.

En onzeker.

En onzeker.

Ja. Ja.

Ja. Ja.

En dat is nu nog wel zo.

En dat is nu nog wel zo.

Ja.

Ja.

Ja.

Ja.

Je bent actief bij de Stichting Oude Groninger Kerken.

Je bent actief bij de Stichting Oude Groninger Kerken.

Als we die Oude Groninger Kerken in ogenschouw nemen, hoe groot is daar de schade?

Als we die Oude Groninger Kerken in ogenschouw nemen, hoe groot is daar de schade?

Ook heel veel.

Ook heel veel.