Velen in den lande zullen met ontsteltenis het plotseling overlijden hebben vernomen en in nog wijdere kring zal dit geval zijn geweest hie……

Velen in den lande zullen met ontsteltenis het plotseling overlijden hebben vernomen en in nog wijdere kring zal dit geval zijn geweest hier in Groningen waar hij de meeste en beste jaren van zijn leven heeft doorgebracht.

Zijn naam had bekenden klank, ook buiten onze grenzen. De Groninger Universiteit ging trots op hem. Het vaderland waardeerde hem als een de……

Zijn naam had bekenden klank, ook buiten onze grenzen. De Groninger Universiteit ging trots op hem. Het vaderland waardeerde hem als een der belangrijkste figuren van de laatste decennieën.

Zijn vrienden en ambtgenoten, zijn studenten hielden van hem.

Zijn vrienden en ambtgenoten, zijn studenten hielden van hem.

Veelzijdig was zijn persoonlijkheid. Talrijk waren de gebieden waarop zijn werkzame geest zich bewoog. En daarom is groot de plaats die hij……

Veelzijdig was zijn persoonlijkheid. Talrijk waren de gebieden waarop zijn werkzame geest zich bewoog. En daarom is groot de plaats die hij leeg achterlaat.

Gerardus van der Leeuw was den 17e april 1890 in Den Haag geboren.

Gerardus van der Leeuw was den 17e april 1890 in Den Haag geboren.

Daar bezocht hij het gymnasium. In 1908 werd hij student aan de Leidse Universiteit. Reeds als gymnasiast toonde hij letterkundig talent. H……

Daar bezocht hij het gymnasium. In 1908 werd hij student aan de Leidse Universiteit. Reeds als gymnasiast toonde hij letterkundig talent. Hij schreef verzen en als student toonde hij al zijn belangstelling voor de muziek door artikelen over muzikale onderwerpen. Het kerklied en de grootmeester der gewijde muziek, Johan Sebastian Bach, hadden toen reeds zijn grote liefde.

Na nog in Berlijn en Göttingen zijn studie te hebben voortgezet, werd hij predikant te 's Heerenberg. En in hetzelfde jaar, 1916, promovee……

Na nog in Berlijn en Göttingen zijn studie te hebben voortgezet, werd hij predikant te 's Heerenberg. En in hetzelfde jaar, 1916, promoveerde hij te leiden op een proefschrift Gods voorstellingen in de oud-Egyptische piramidenteksten.

Zijn vak van wetenschap was de vergelijkende godsdienstgeschiedenis. Bijzondere studie heeft hij gemaakt van de godsdienst der oude Egypten……

Zijn vak van wetenschap was de vergelijkende godsdienstgeschiedenis. Bijzondere studie heeft hij gemaakt van de godsdienst der oude Egyptenaren en der Grieken en Romeinen, op welke gebieden hij belangrijke publicaties heeft geleverd.

Reeds in 1918 werd hij geroepen om aan de Groninger Universiteit in de Theologische Faculteit te gaan. De geschiedenis der godsdiensten en ……

Reeds in 1918 werd hij geroepen om aan de Groninger Universiteit in de Theologische Faculteit te gaan. De geschiedenis der godsdiensten en de theologische encyclopedie te doceren.

Ten 25 september 1918 aanvaarde hij dit ambt met een rede over plaats en taak van de godsdienstgeschiedenis in de theologische wetenschap.

Ten 25 september 1918 aanvaarde hij dit ambt met een rede over plaats en taak van de godsdienstgeschiedenis in de theologische wetenschap.

Ondanks roepstemmen die later tot hem kwamen uit Amsterdam, Utrecht en Chicago,

Ondanks roepstemmen die later tot hem kwamen uit Amsterdam, Utrecht en Chicago,

is hij aan zijn Groningse katheder trouw gebleven.

is hij aan zijn Groningse katheder trouw gebleven.

Het was in zekere zin een speculatieve benoeming, maar al spoedig bleek hoe zeer zij terecht was geschied.

Het was in zekere zin een speculatieve benoeming, maar al spoedig bleek hoe zeer zij terecht was geschied.

Van der Leeuws onderwijs was boeiend en grondig. De fenomenologie van de godsdienst, waarvoor hij bijzondere aandacht had, bood hem gelegen……

Van der Leeuws onderwijs was boeiend en grondig. De fenomenologie van de godsdienst, waarvoor hij bijzondere aandacht had, bood hem gelegenheid beide gebieden van godsdienstige verschijnselen in zijn behandeling te betrekken.

In latere jaren waren het vooral de godsdiensten der primitieve volkeren die hem aantrokken. En, niet te vergeten, de liturgie in haar wijd……

In latere jaren waren het vooral de godsdiensten der primitieve volkeren die hem aantrokken. En, niet te vergeten, de liturgie in haar wijdste zin. De hedendaagse liturgische beweging en belangstelling danken aan Van der Leeuwen wel niet herontstaan,

maar wel herontwikkeling en wetenschappelijke behandeling.

maar wel herontwikkeling en wetenschappelijke behandeling.

Maar ook op het terrein der systematische of wijsgerige theologie bewoog hij zich met vrucht,

Maar ook op het terrein der systematische of wijsgerige theologie bewoog hij zich met vrucht,

terwijl de muziek voortdurend zijn belangstelling behield. Zijn uitnemend boekje... over de Matthäus-passioon, dat verscheiden herdrukken……

terwijl de muziek voortdurend zijn belangstelling behield. Zijn uitnemend boekje... over de Matthäus-passioon, dat verscheiden herdrukken beleefde, is voor duizenden een wegwijzer geweest naar de schoonheid en de diepe zin van Bach's meesterwerk.

Maar al dus een beginmakend met op te sommen, vraagt men waar het einde is. Naar welke gebieden van het cultuurleven ging zijn belangstelli……

Maar al dus een beginmakend met op te sommen, vraagt men waar het einde is. Naar welke gebieden van het cultuurleven ging zijn belangstelling niet uit.

Die belangstelling leek wel geen grenzen te kennen. En wat meer zegt, altijd toonde hij hierbij meesterschap over de stof.

Die belangstelling leek wel geen grenzen te kennen. En wat meer zegt, altijd toonde hij hierbij meesterschap over de stof.

Hij schreef gemakkelijk, in een levendig en stijl, geestig, vaak origineel, altijd boeiend. Hij hield ervan te treffen door een onverwachte……

Hij schreef gemakkelijk, in een levendig en stijl, geestig, vaak origineel, altijd boeiend. Hij hield ervan te treffen door een onverwachte wenden, een stoute bewering, een paradoxaal woord. Maar het was altijd vanuit kennis van zaken, puntig, maar nooit scherp, laat staan hatelijk. Zijn stijl was kleurig, maar nooit opzichtig. Daarvoor bezat hij te veel... harmonie in zijn kennis en in zijn wezen. Als gezegd, veelzijdig waren de terreinen waarover hij zich bewoog. Zo vroeg hij aandacht voor den dans als cultureel en religieus verschijnsel, en toonde hij zich in het algemeen geïnteresseerd voor de kunst, haar plaats in de cultuur, haar verhouding tot andere gebieden van den geest, in het bijzonder dat van den godsdienst.

Geen wonder dat een man met zulk een brede... belangstelling, vaardig met het woord en met de pen, de aandacht trok en dat prijs werd geste……

Geen wonder dat een man met zulk een brede... belangstelling, vaardig met het woord en met de pen, de aandacht trok en dat prijs werd gesteld op zijn medewerking.

In 1936 werd hij lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, in welke verhandelingen veel bijdragen van zijn hand zijn verschenen.…

In 1936 werd hij lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, in welke verhandelingen veel bijdragen van zijn hand zijn verschenen.

De Universiteit van Brno bood hem een eredoctoraat aan. De Koninklijk Vlaamse Academie van Wetenschappen telde hem onder haar leden. Tal va……

De Universiteit van Brno bood hem een eredoctoraat aan. De Koninklijk Vlaamse Academie van Wetenschappen telde hem onder haar leden. Tal van buitenlandse geleerden stond hij in betrekking.

Ook zijn onmiddellijke omgeving genoot van zijn gaven en belangstelling. In den cursus 1934-35 trad hij als rector magnificus op. En Gronin……

Ook zijn onmiddellijke omgeving genoot van zijn gaven en belangstelling. In den cursus 1934-35 trad hij als rector magnificus op. En Groningen weet hoe hij als secretaris-bestuurslid van de GOV jarenlang meeleiden heeft gegeven aan het muziekleven in onze stad. Uiteindelijk was daar... ...zijn medewerking aan kerkelijk en godsdienstig leven,

in het bijzonder van de Nederlands hervormde kerk.

in het bijzonder van de Nederlands hervormde kerk.

Dit vereist wel een afzonderlijk woord.

Dit vereist wel een afzonderlijk woord.

Van der Leeuw was eigenlijk geen kerkelijk man in den geëikten en zo vaak engen zin van het woord. Al had de kerk zijn liefde. Zeker was h……

Van der Leeuw was eigenlijk geen kerkelijk man in den geëikten en zo vaak engen zin van het woord. Al had de kerk zijn liefde. Zeker was hij geen richting, laat staan een partijman. Zou men hem toch bij een richting willen indelen? Dan behoorde hij tot een rechtsen, rechtszinnigen vleugel. Maar wie enigszins in ons kerkelijk leven thuis is, weet hoe weinig dit zeggen wilde voor een man als van der Leeuw. Die verdraagzaam en ruim van blik, met een groot waarderingsvermogen,

zich naast ieder kon plaatsen, wiens ernstige overtuiging zijn eerbied werd was.

zich naast ieder kon plaatsen, wiens ernstige overtuiging zijn eerbied werd was.

Och, wanneer allen zo ter linker als der rechter zeide, waren als een van der Leeuw, dan bestond er geen richtingsstrijd en geen odium theologicum.…

Och, wanneer allen zo ter linker als der rechter zeide, waren als een van der Leeuw, dan bestond er geen richtingsstrijd en geen odium theologicum.

Dat deze laatste zich vaak zo afstotend kunnen uiten, heeft hem langen tijd enigszins afzijdig doen staan van kerkelijke zaken.

Dat deze laatste zich vaak zo afstotend kunnen uiten, heeft hem langen tijd enigszins afzijdig doen staan van kerkelijke zaken.

En dit is toch eigenlijk eerst recht veranderd in de laatste jaren, toen een nieuwe geest over de Nederlands hervormde kerk verdig werd, en……

En dit is toch eigenlijk eerst recht veranderd in de laatste jaren, toen een nieuwe geest over de Nederlands hervormde kerk verdig werd, en hij zich ten volle kon geven aan kerkelijk leven, zonder zich eenzijdig te hoeven opwerpen voor richting of partij. Wat niet betekent dat zijn woord, en hij preekte graag en veel, positieve kracht en vaste overtuiging miste. Hij liet nooit in het onzekeren wat zijn christelijk geloof voor hem betekende.

In 1945, in het eerste kabinet na de bevrijding, werd hij belast met de portefeuille van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Dat zijn belangstelling voor de kunst in den wijdsten zin daarbij gewicht in de schaal heeft gelegd, is wel niet te betwijfelen. Zijn hoog ambt bood hem gelegenheid zijn idealen in praktijk om te zetten. De tijd daarvoor is slechts kort geweest. Maar zijn werkkracht en bekwaamheid waren nog meer de aandacht gaan trekken. En zo kwam het, dat op hem daarna, tot het hoogleraarsambt teruggekeerd, beslag werd gelegd voor tal van commissies, besturende en adviserende lichamen, vertegenwoordigingen. Dit bracht werk mee en veel reizen, tenslotte misschien meer dan zijn van nature sterk lichaam kon verdragen. Zijn vrienden hebben wel eens het hoofd geschud, bij zijn herhaalde reizen naar Duitsland en Zwitserland, naar Zuid-Korea, naar Zuid-Afrika,

eenmaal in een week heen en terug, naar Noord-Amerika. Hij deed het graag en hij kon het doen, gemakkelijk als hij was in den omgang, en to……

eenmaal in een week heen en terug, naar Noord-Amerika. Hij deed het graag en hij kon het doen, gemakkelijk als hij was in den omgang, en toegerust met een bewonderenswaardige vaardigheid, zich van vreemde talen te bedienen. Maar een mens kan ook te veel doen. Daarbij had hij één gebrek. Hij kon moeilijk nee zeggen, wanneer men hem iets vroeg. Dat was zijn welwillendheid en  zijn goede hart.

En hiermee kom ik tot wat misschien het beste aan hem is geweest, dat wat voor de buitenwereld gedeeltelijk verborgen blijft, maar wat zijn……

En hiermee kom ik tot wat misschien het beste aan hem is geweest, dat wat voor de buitenwereld gedeeltelijk verborgen blijft, maar wat zijn omgeving en zijn vrienden wisten met volmaakte zekerheid, dat hij een goed en nobel mens was, hartelijk en meelevend, zonder burgerlijke of kerkelijke veroordelen,

eenvoudig en eerlijk, een man die dezelfde bleef in alle omstandigheden. Tijdens zijn ministerschap liet hij zich niet voorstaan op zijn ho……

eenvoudig en eerlijk, een man die dezelfde bleef in alle omstandigheden. Tijdens zijn ministerschap liet hij zich niet voorstaan op zijn hoge waardigheid. Hij bleef die hij was, de eenvoudige, belangstellende mens, de hartelijke vriend.

Misschien is dit wel het meest boeiende aan zijn persoonlijkheid geweest. Daarom had hij vele vrienden, die eerbied hadden voor zijn gaven,……

Misschien is dit wel het meest boeiende aan zijn persoonlijkheid geweest. Daarom had hij vele vrienden, die eerbied hadden voor zijn gaven, voor wie hij ook was de ongedwongene, de vrolijke man, die van zijn hart geen moordkuil maakte, die licht en warmte uitstraalde.

Dat licht is nu gedoofd, en die warmte is verkild. Maar daar is herinnering die blijft, en voor wie Gerardus van der Leeuw gekend hebben, b……

Dat licht is nu gedoofd, en die warmte is verkild. Maar daar is herinnering die blijft, en voor wie Gerardus van der Leeuw gekend hebben, blijft het dankberge denken van het goede, dat hij zo ruimschoots gegeven heeft.