Zeshonderd zeven.

Zeshonderd zeven.

Het wezen van de provincie Groningen in deze tijd. Wellicht kan ik daarvoor geen beter uitgangspunt kiezen dan de bekende regels uit ons Gr……

Het wezen van de provincie Groningen in deze tijd. Wellicht kan ik daarvoor geen beter uitgangspunt kiezen dan de bekende regels uit ons Groninger volkslied Ain Pronkjewail in Golden Raand is Grunn, Stad in Ommelaand, waar het alleen reeds om de onjuiste beeldspraak te verbeteren welke in deze versregel besloten ligt.

Beeldspraak kan zeer nuttig zijn en hoewel een dichter zich te dien aanzien vele vrijheden mag veroorlogen, geloof ik toch dat in dit geval……

Beeldspraak kan zeer nuttig zijn en hoewel een dichter zich te dien aanzien vele vrijheden mag veroorlogen, geloof ik toch dat in dit geval de dichter van ons volkslied zich wel wat erg ver van de werkelijkheid heeft verwijderd. Wat toch is het geval? Wanneer wij de geciteerde versregel naar de letter nemen, dan heeft daarin de Golden Raand, met andere woorden het Ommelaand, geen andere bedoeling dan om het Pronkjewail, de stad, beter te doen uitkomen. Echter, op deze wijze zullen wij de constructie van het Pronkjewail toch niet mogen zien. Want, om nu maar van de beeldspraak naar de werkelijkheid over te stappen, zullen wij als het wezenlijke kenmerk van de provincie Groningen moeten zien de verhouding tussen een uitgestrekt plattelandsgebied dat zich overigens ver buiten de grenzen van de provincie uitstrekt en een stad die onbetwist het economisch en cultureel middelpunt van dat gebied vormt en waar tegenover kleinere centra als Winschoten, Veendam, Appingedam en Yithuizen geheel in het niet verzinken.

Deze betrekkingen tussen Stad en Ommelanden bestaan in een onderlinge afhankelijkheid.

Deze betrekkingen tussen Stad en Ommelanden bestaan in een onderlinge afhankelijkheid.

Wil men met een enkel woord de economische positie van de stad Groningen kenschetsen, dan kan men zeggen dat deze geheel berust op de verzo……

Wil men met een enkel woord de economische positie van de stad Groningen kenschetsen, dan kan men zeggen dat deze geheel berust op de verzorgende functie welke de stad ten opzichte van het platteland uitoefent. Een functie welke zij reeds niet hebben. Een functie die zich vele eeuwen lang heeft uitgeoefend en welke ook nog heden ten dagen de grondpijler van haar bestaan vormt.

Vroeger vooral marktplaats is de stad thans bovenal het winkelcentrum waar de bevolking van de provincie haar inkopen doet, vooral van arti……

Vroeger vooral marktplaats is de stad thans bovenal het winkelcentrum waar de bevolking van de provincie haar inkopen doet, vooral van artikelen die niet tot de allerdagelijkste behoeften kunnen worden gerekend, is zij voorts de zetel van talrijke grossierderijen die de ambachten en neeringdoenden van de provincie van grondstoffen, gereedschappen, koopwaar enzovoort voorzien,

is zij de zetel van talrijke instellingen en organisaties welke taak zich over de gehele provincie uitstrekt en is zij tenslotte een centru……

is zij de zetel van talrijke instellingen en organisaties welke taak zich over de gehele provincie uitstrekt en is zij tenslotte een centrum van onderwijs waarbij de universiteit zeker op de eerste plaats mag worden genoemd.

In dit opzicht is de positie van de stad Groningen enig in ons land, waar wel geen andere stad valt aan te wijzen die in zo sterke mate een……

In dit opzicht is de positie van de stad Groningen enig in ons land, waar wel geen andere stad valt aan te wijzen die in zo sterke mate een centrale positie ten opzichte van een zo uitgestrekt plattelandsgebied inneemt. Echter, waar de goederen en diensten welke Groningen heeft te bieden ook door het platteland moeten kunnen worden opgenomen, zal het duidelijk zijn dat het de welvaart van de plattelandsbevolking is welke de bestaansmogelijkheid van de stad Groningen bepaalt. De stad Groningen is een stad die de bestaansmogelijkheid van de stad Groningen bepaalt. Met andere woorden, in de bewuste versregel van het Groninger volkslied vormt niet het pronkjewail, toch de golden raand, het maatgevende bestanddeel van het sieraad Groningen in de collectie van onze gezamenlijke Nederlandse gewesten.

Het is deze verhouding tussen stad en platteland welke zich ook laat betrekken op het zo actuele probleem van de wederopbouw van de stad Groningen.…

Het is deze verhouding tussen stad en platteland welke zich ook laat betrekken op het zo actuele probleem van de wederopbouw van de stad Groningen.

Immers, men mag verwachten dat de stad, ook in haar uiterlijk aanzien, de uitdrukking vormt van de functie welke zij in economisch en cultu……

Immers, men mag verwachten dat de stad, ook in haar uiterlijk aanzien, de uitdrukking vormt van de functie welke zij in economisch en cultureel opzicht tegenover het platteland vervult en er daarbij rekening houdt met de stijl van het platteland die men als sterk individualistisch zou kunnen kenschetsen.

Van deze individualistische stijl van het Groningse platteland getuigt de verspreide ligging van de boerenbedrijven gelegen aan de stijl va……

Van deze individualistische stijl van het Groningse platteland getuigt de verspreide ligging van de boerenbedrijven gelegen aan de stijl van het platteland. Deze stijl is de aanwezigheid van de bevolkingen ten midden van hun landerijen. Verder de aanwezigheid van talrijke kleinere en grotere bevolkingscentra van dorpen en dorpjes, elk met zijn eigen aard en zijn eigen behoeften en elk met zijn eigen verbinding met de stad in de vorm van beurtdienst, boderit of autobus.

Met deze geaardheid van het Groningse platteland moet naar mijn mening in verband worden gebracht de sterke ontwikkeling van het kleinbedri……

Met deze geaardheid van het Groningse platteland moet naar mijn mening in verband worden gebracht de sterke ontwikkeling van het kleinbedrijf in de stad Groningen zelf, de aanwezigheid van een grote verscheidenheid van bedrijven die noodwendigerwijze in hun omvang beperkt moesten blijven, omdat zij nu eenmaal op de beperkte en versnipperde behoeften van Stad en Ommelanden zijn ingesteld, tenzij zij zich tot bedrijven van nationale omvang hebben ontwikkeld, hetgeen zich slechts bij enkele takken van bedrijf heeft voorgedaan. Deze feiten in aanmerking nemende zal naar mijn mening de herbouw van het hart van Groningen zich dan ook dienen te voltrekken in de vorm van afzonderlijke gevelhuizen die in hun gebruik en bestemming een betere weerspiegeling zullen vormen van het individualistische en gedifferentieerde karakter van het economisch leven van stad en provincie dan grote blokvormige gebouwencomplexen. Waarin deze typisch Groningse kenmerken verloren zullen gaan.

Neemt men daarbij bovendien in aanmerking dat de landschapsstijl van de provincie ondanks modernisering zich niet ingrijpend wijzigt en zic……

Neemt men daarbij bovendien in aanmerking dat de landschapsstijl van de provincie ondanks modernisering zich niet ingrijpend wijzigt en zich ook niet kan wijzigen omdat zij ten nauwste verbonden is met de aard van de middelen van bestaan, dan zal naar mijn mening ook de stijl van de wederopbouw die moeten zijn van de stijl van de provincie. En niet in de vorm van moderne witgekalkte bouwsels die de onderlander vreemd zullen doen staan tegenover de stad die toch ook zijn stad is.

Toch laat ik afstappen van deze wederopbouwproblemen en nog eens voor een tweede maal terugkeren tot het beeld van het pronkjewail in Golde……

Toch laat ik afstappen van deze wederopbouwproblemen en nog eens voor een tweede maal terugkeren tot het beeld van het pronkjewail in Golden raand. Dit beeld roept bij mij steeds de voorstelling op van een versiersel dat gedragen wordt door een welvarende Groningse vrouw die zich koestert in de zekerheid en de veiligheid van een inkomen uit een degelijk opgezet bedrijf of beroep. 

Met dit beeld zou ik ook het Groningse platteland als geheel en in zekere zin eveneens de stad Groningen willen typeren. In de tijd gezien ……

Met dit beeld zou ik ook het Groningse platteland als geheel en in zekere zin eveneens de stad Groningen willen typeren. In de tijd gezien zou men de ontwikkeling van de provincie Groningen van stad en ommeland dus in zekere zin klaar of af kunnen noemen. Bepalen wij ons alleen maar tot het platteland dan hebben wij daar te doen met een overwegend agrarisch gebied waar de bevolking, boeren en arbeiders tezamen uit de bodem gehaald hebben wat er uit te halen was en waar zij telkens weer hebben getracht verbeteringen in het bedrijf aan te brengen, nieuwe methoden toe te passen zodat men niet ten onrechte Groningen wel eens het laboratorium van de Nederlandse landbouw heeft genoemd. Met de industrie is het in feite even zo gesteld. Voor een belangrijk deel op de verwerking van de producten van de landbouw ingesteld heeft zij zich eveneens de vooruitgang in de techniek ten nutte gemaakt. Nu wil natuurlijk niet worden gezegd dat het samenstel van bestaansmiddelen van stad en ommelanden waarvan de afzonderlijke takken van bedrijf zo scherp op elkaar ligt, niet meer de toekomstigheid van de landbouw is.

Zonder twijfel meen ik te mogen zeggen dat het Groningse kleigebied het eerst klaar was, terwijl in het zuidoostelijk deel van de provincie……

Zonder twijfel meen ik te mogen zeggen dat het Groningse kleigebied het eerst klaar was, terwijl in het zuidoostelijk deel van de provincie met name in de Veenkoloniën en in Westerwolde de ontwikkeling van het samenstel van middelen van bestaan nog niet geheel is afgesloten. Zeer fraai is dat uiting bij de bestudering van de geslachtsregisters van een aantal Groningse families gedurende de negentiende eeuw. Deze geslachtsregisters namelijk vormen behalve dat zij ons de verwantschap tussen verschillende families laten zien, een onderwerp waarvoor de gerechtgeaarde Groninger zich steeds bijzonder interesseert, bovendien een uiterst dankbare bron voor de bestudering van de zogenaamde sociale mobiliteit van de Groningse families. Deze geslachtsregisters zijn dus de oogmerk van de familie Groningse families. Namelijk van hun beroep, van hun maatschappelijke positie, van hun overgang van het ene beroep naar het andere, van hun stijging en daling op de maatschappelijke ladder. Onder de families nu, welke met dit oogmerk werden bestudeerd, blijken duidelijk twee groepen te kunnen worden onderscheiden. Namelijk een groep die in Fivelgo was gevestigd en een groep die voornamelijk in het Oldambt en in de Veenkoloniën verkeerde. Terwijl nu de leden van de Fivelgoer families reeds in het midden van de negentiende eeuw een opmerkelijke sociale stabiliteit blijken te vertonen, in die zin dat ze bij voortduring in een bepaald milieu, in dit geval de landbouwerstand, bleven verkeren, vallen de Oldambtsters en Veenkoloniale families op door hun grote bewegelijkheid.

Voortdurend vindt hier een overgang plaats van het beroep van landbouwer naar de agrarische ambachten zoals bijvoorbeeld molenaar en chicho……

Voortdurend vindt hier een overgang plaats van het beroep van landbouwer naar de agrarische ambachten zoals bijvoorbeeld molenaar en chichoreibrander, naar neeringdoenden, kooplieden en omgekeerd, waarbij bovendien dikwijls een verplaatsing van het ene gebied naar het andere plaatsvindt.

Dit alles wijst er wel op dat in het midden van de negentiende eeuw de maatschappij in deze delen van oostelijk Groningen nog in volle ontw……

Dit alles wijst er wel op dat in het midden van de negentiende eeuw de maatschappij in deze delen van oostelijk Groningen nog in volle ontwikkeling was.

Terwijl zij in het noordelijke kleigebied reeds vastere vormen had aangenomen. Wat de tegenwoordige tijd betreft mogen wij wel aannemen dat……

Terwijl zij in het noordelijke kleigebied reeds vastere vormen had aangenomen. Wat de tegenwoordige tijd betreft mogen wij wel aannemen dat dit beeld van grote bewegelijkheid ook voor Zuid-Oost Groningen, thans wel tot het verleden behoort. Ook hier vertonen thans de beroepsklassen een veel sterker gesloten karakter, waar tussen overgangen weinig meer voorkomen. Deze groeiende starheid is een oplossing voor de overgang van de landbouw. Deze groeiende starheid vormt naar mijn mening een duidelijke aanwijzing voor het stadium van voltooiing waarin zich economisch en sociaal gesproken het Groningse platteland bevindt, de sfeer van de kalme augustusmiddag waarin het koren op de velden te rijpen staat en de uitkomsten van de oogst verzekerd zijn.

Ontegenzeggelijk is zulk een sfeer er een van dankbaarheid en voldoening, doch zij draagt ook het gevaar in zich van een zekere zelfgenoegz……

Ontegenzeggelijk is zulk een sfeer er een van dankbaarheid en voldoening, doch zij draagt ook het gevaar in zich van een zekere zelfgenoegzaamheid. Men heeft de laatste jaren Groningen er wel eens van beschuldigd van te zijn ingedommeld.

Geheel gerechtvaardigd is naar mijn mening dit verwijt niet.

Geheel gerechtvaardigd is naar mijn mening dit verwijt niet.

In de gebruikmaking van de mogelijkheden, welke door stad en omlanden werden geboden, heeft de bevolking gedaan wat zij kon doen. Doch men ……

In de gebruikmaking van de mogelijkheden, welke door stad en omlanden werden geboden, heeft de bevolking gedaan wat zij kon doen. Doch men diende niet te vergeten dat ten slotte aan deze mogelijkheden grenzen worden gesteld en dat met name de uit middelpuntige ligging, van de drie noordelijke provinciën een verdere uitbouw van het samenstel van bestaansmiddelen in hoge mate belemmerd. Doch erger dan deze begrensdheid van de mogelijkheden is, dat de Groningse bevolking regelmatig toeneemt, waarbij dan voor deze toeneming werkgelegenheid dient te worden gezocht. En juist hieraan hapert het in vele gevallen. Reeds lange tijd zijn verschillende delen van de provincie niet meer in de bevolking in staat hun natuurlijke bevolkingsaanwas, namelijk het verschil tussen geboorte en sterfte, op te nemen en worden velen gedwongen buiten de provincie een bestaan te zoeken. En deze mogelijkheden worden nog vergroot doordat de rationaliseringsmaatregelen in landbouw en industrie de neiging vertonen de werkgelegenheid nog te verminderen en een aantal arbeidskrachten overbodig te maken.

Zonder verder op details in te gaan, hebben recente onderzoekingen wel geleerd dat het Zuid-Oosten van Groningen ook na de bevrijding een gebied van voortdurende werkloosheid vorm…

Zonder verder op details in te gaan, hebben recente onderzoekingen wel geleerd dat het Zuid-Oosten van Groningen ook na de bevrijding een gebied van voortdurende werkloosheid vormt.

Het zal duidelijk zijn dat deze situatie ons alles behalve dan zelfgenoegzaamheid veroorlooft. Doch ook dat dit radiopraatje niet de ruimte……

Het zal duidelijk zijn dat deze situatie ons alles behalve dan zelfgenoegzaamheid veroorlooft. Doch ook dat dit radiopraatje niet de ruimte toelaat om in de brede de middelen te onderzoeken welke tot oplossing zijn. Het gaat om de handeling van de geschetste moeilijkheden kunnen leiden. In elk geval echter mogen het volgende worden gezegd.

Enerzijds zullen wij bij voortduring de aandacht van de centrale regering moeten vestigen op de moeilijkheden en gevaren welke de Groningse……

Enerzijds zullen wij bij voortduring de aandacht van de centrale regering moeten vestigen op de moeilijkheden en gevaren welke de Groningse gemeenschappen dreigen, opdat ook aan het noorden van ons land een redelijk aandeel in de economische voorzieningen wordt toegekend.

Anderzijds zullen wij ook zelf de hand aan de ploeg moeten slaan en trachten binnen ons gebied nieuwe bestaansmogelijkheden voor onze bevol……

Anderzijds zullen wij ook zelf de hand aan de ploeg moeten slaan en trachten binnen ons gebied nieuwe bestaansmogelijkheden voor onze bevolking te zoeken, opdat het pronkjewail ook in de naaste toekomst zijn glans niet verlieze.