Taco Broeils Bierema is geboren in 1927 in Usquert en aldaar opgegroeid. Elke winter ging hij als kind met zijn ouders naar Den Haag. Hierdoor heeft hij op verschillende lagere sch…

Taco Broeils Bierema is geboren in 1927 in Usquert en aldaar opgegroeid. Elke winter ging hij als kind met zijn ouders naar Den Haag. Hierdoor heeft hij op verschillende lagere scholen gezeten. De middelbare school volgde Bierema in Warffum. Daarna ging hij in militaire dienst en in 1950 werd hij boer, nadat zijn vader plotseling overleed. Tot 1990 is Bierema boer geweest. De vele veranderingen, waaronder de mechanisatie heeft hij dus van nabij meegemaakt. Van oktober tot maart zat hij met zijn ouders in Den Haag omdat zijn vader lid was van de Tweede Kamer. Zijn vader zou anders in een onverwarmde trein moeten reizen en zijn moeder zat dan alleen met kinderen in Usquert. Elk jaar huurden ze een ander huis in Den Haag. Bierema leerde veel kinderen kennen op deze manier. In Den Haag lagen de scholen voor vergeleken met het platteland. Bierema´s vader had tevens een akkerbouwbedrijf met enkele melkkoeien. Een bedrijfsleider op de boerderij verzorgde er de dagelijkse gang van zaken. Vanuit Den Haag ging Bierema’s vader eens per maand voor instructies naar huis. Bierema heeft altijd veel van deze bedrijfsleiders geleerd, omdat hij na schooltijd meteen na de boerderij ging. Pas ´s avonds maakte hij zijn huiswerk. Bierema had altijd veel liefde voor dieren.

In 1912 werd Bierema's vader boer toen die het bedrijf van zijn vader erfde. De boerderij stamt uit 1776, opeenvolgende geslachten werden daar boer. Bierema's vader had eigenlijk a…

In 1912 werd Bierema's vader boer toen die het bedrijf van zijn vader erfde. De boerderij stamt uit 1776, opeenvolgende geslachten werden daar boer. Bierema's vader had eigenlijk andere aspiraties, hij ging dus in de politiek en zat in coöperaties. Granen, suikerbieten, vlas en in mindere mate koolzaad werden er verbouwd. Vooral vlas was belangrijk. Op de boerderij werkten tien mensen en waren ook tien paarden. Wat betreft mechanisatie beschikte de boerderij over een zelfbinder en een elevator, naast een zaaimachine en enkele ploegen. Door de oorlog is de mechanisatie vertraagd geraakt volgens Bierema. De zelfbinder werd na enkele jaren verkocht omdat de zichters hierdoor werkloos dreigden te raken. Pas toen zij met pensioen gingen kwam er een zelfbinder. Sommigen mensen werken hun hele leven op de boerderij, een zelfs 53 jaar. Bierema vertelt dat uit Usquert tussen 1840 en 1900 1200 mensen naar de Verenigde Staten trokken, op een bevolking van 1600 inwoners. Voor hen kwamen er toen Friezen in het dorp wonen. Hoewel er ook mensen naar de grote steden trokken of naar Hoogovens gingen omstreeks 1910. Vele mensen trokken weg omdat er geen werk was. Op latere leeftijd komen veel van deze mensen weer terug heeft Bierema geconstateerd.

Bierema vertelt dat er gemiddeld om de twee jaar iemand zijn boerenbedrijf verliet en dat had altijd met het bereiken van de 65-jarige leeftijd te maken of met jongeren die naar ee…

Bierema vertelt dat er gemiddeld om de twee jaar iemand zijn boerenbedrijf verliet en dat had altijd met het bereiken van de 65-jarige leeftijd te maken of met jongeren die naar een andere functie gingen, omdat de lonen in de landbouw relatief laag lagen door overaanbod aan mensen. In 1967 pas waren de lonen in de landbouw even hoog als die in de steden. Alleen de trek naar de steden bleef aanhouden, vanwege de mechanisatie. Boeren hadden met steeds minder mensen te werken, terwijl er nog geen machines waren om hen te vervangen. Die mechanisatie kwam hierdoor volgens Bierema pas op gang. De machines kwamen volgens Bierema feitelijk altijd te laat en het was hierom altijd improviseren. In 1970 trok het laatste personeelslid weg uit de landbouw. Dankzij de combine en moderne rooimachines kon het werk toen met één man gebeuren. Ondertussen werden er naast graan steeds meer suikerbieten en aardappels verbouwd, die veel intensiever bewerkt moesten worden. Vooral aardappels vragen veel aandacht. Suikerbieten is een volledig gemechaniseerde teelt geworden.

In 1950 werd Bierema boer, tot dat moment was hij militair in Nederlands-Indië. Vanwege vaders overlijden kon Bierema met een vliegtuig naar Nederland. De overdracht naar Indonesi…

In 1950 werd Bierema boer, tot dat moment was hij militair in Nederlands-Indië. Vanwege vaders overlijden kon Bierema met een vliegtuig naar Nederland. De overdracht naar Indonesië had toen al plaatsgevonden. De jongen die het personeel kende werd nu opeens hun baas. Ze waren wel twee keer zo oud, maar omdat Bierema vertrouwd was met de boerderij kon hij hen goed instrueren. Het bedrijf was echter te groot en kon door slechte verkaveling niet efficiënt bestuurd worden. In 1975 is de boerderij daarom verkocht en is een beter verkavelde boerderij aangekocht, waar Bierema nog twintig jaar boer is geweest. De kavels hiervan zijn ook verkleind, door sloten te dempen met stropakken. In 1980 is Bierema's zoon opvolger geworden en sinds vier jaar is die nu boer in Nieuw-Zeeland voor een nog beter bedrijf gelegen midden tussen de percelen. Boerderij Oud-Wadwerd waar Bierema in 1950 begon was 70 hectare groot en werd vergroot tot 85 hectare. Het land lag echter te ver weg en het woonhuis was veel te groot en te bewerkelijk. Zijn grootvader had het in 1908 laten bouwen, voor teveel personeel. Dat was in Bierema’s tijd niet meer te behapstukken. De tien arbeiders ploegden, egden en zaaiden. Alles met paarden. Twee groeven sloten en de gewassen werden met de hand gewied, dat was ook bewerkelijk. De vlasverbouw gaf in de winter ook nog werk. Het hele jaar was er zo volop werk.

Door de mechanisatie moesten de arbeiders vertrekken, maar de mechanisatie kwam pas werkelijk op gang toen de mensen al vertrokken waren. Volgens Bierema is dat het principe: machi…

Door de mechanisatie moesten de arbeiders vertrekken, maar de mechanisatie kwam pas werkelijk op gang toen de mensen al vertrokken waren. Volgens Bierema is dat het principe: machines worden pas ontwikkeld als er geen mensen meer voor zijn en niet andersom. Er waren altijd te weinig mensen en het ging allemaal anders dan je gewend was. Toen er nog een personeelslid over was, kwamen er machines waardoor het ging. Het vergde alleen enige inspanning en kennis om met deze verandering om te gaan. Bierema had er geen moeite mee. Liever zo, dan een hele groep waar hij leiding aan moest geven.

Vroeger woonden het personeel in op de boerderij, wat ook te maken had omdat er ook melkkoeien en mestvee was (voor de vruchtbaarheid van het land). Deze dieren werden verzorgd doo…

Vroeger woonden het personeel in op de boerderij, wat ook te maken had omdat er ook melkkoeien en mestvee was (voor de vruchtbaarheid van het land). Deze dieren werden verzorgd door het personeel. Dit was ook nodig voor de zuivel, omdat er veel personeel was en de boerderijen in het algemeen niet in de dorpen stonden. Omstreeks 1890 kwam in Usquert de eerste melkfabriek. De eerste aanleiding om melkvee te houden voor kaas en boter verviel hiermee, want dat deed de fabriek. In deze tijd werd ook kunstmest geïntroduceerd. Met de crisis van 1878 nam het gebruik hiervan toe, dus daarvoor was ook geen vee meer nodig aan huis. Aan inwonende knechten kwam hierdoor rond 1910 een einde en het gemeentebestuur zorgde toen voor meer woningbouw in de dorpen. Mensen kregen zo grotere huizen, kinderen konden langer in huis blijven wonen.

Bierema had wel dienstmeisjes in huis, maar die woonden er niet. Bierema herkent zich niet zo goed in het negatieve beeld uit de documentaire 'Dienstmeisjes voor dag en nacht' die …

Bierema had wel dienstmeisjes in huis, maar die woonden er niet. Bierema herkent zich niet zo goed in het negatieve beeld uit de documentaire 'Dienstmeisjes voor dag en nacht' die RTV Noord heeft uitgezonden. Hij heeft nog goed contact met voormalige dienstmeisjes. Ze hebben volgens Bierema met veel plezier bij en voor hen gewerkt. Tegenwoordig heeft iedereen een opleiding, voor en vlak na de Tweede Wereldoorlog nog niet. Ze leerden ook veel bij hen en anders hadden ze volgens Bierema ook geen werk gehad. Voor 1900 gingen veel jongens naar Amerika, en na 1900 meisjes naar de grote steden om in de huishouding te werken. Zo was er eerst een jongenstekort en daarna een meisjestekort. Biermema vindt het goed dat na 1945 de schoolopleiding veel beter is geworden, voor jongens en meisjes.

Bierema geeft aan dat er zeker verschillen waren tussen herenboeren en personeel. Op hun boerderij viel het mee, omdat de bedrijfsleider er was. Bierema's vader was er eigenlijk no…

Bierema geeft aan dat er zeker verschillen waren tussen herenboeren en personeel. Op hun boerderij viel het mee, omdat de bedrijfsleider er was. Bierema's vader was er eigenlijk nooit. Op de lagere school mocht Bierema als zoon van een herenboer nauwelijks meedoen met de andere kinderen. Dat was voor hem niet zo leuk. In Den Haag speelde dat niet, daar vond hij het daarom prettiger. Hij was de enige van zijn jaar en had ook nog de pech dat hij wel drie vriendjes had, maar die verhuisden naar andere dorpen.

Bierema hield van paarden, maar die hobby was wel ondergeschikt aan het rendement van het bedrijf. In 1948 kwam de eerste tractor en daarmee verdwenen geleidelijk de paarden. Met e…

Bierema hield van paarden, maar die hobby was wel ondergeschikt aan het rendement van het bedrijf. In 1948 kwam de eerste tractor en daarmee verdwenen geleidelijk de paarden. Met elke nieuwe tractor verdween er een span paarden. Hiermee was er ook minder personeel nodig. In de zomer was het grootste karwei het koren binnenhalen. Dat moest eigenlijk voor 28 augustus binnen zijn. Alleen lukte dat bijna niet. Dat vroeg om improvisatie en hopen op goed weer. Zaadbieten, voor het zaaien van suikerbieten, waren ook bewerkelijk. Met een combine van een loonwerker kon hier geoogst worden. Dat was in 1955 voor het eerst. Dat gaf veel verlichting. Die teelt is later verdwenen. Bierema hield de relatie gewassen en bedrijfsresultaten goed in de gaten. Zo begon hij in 1950 weer met zaadbieten omdat hij het hier personeel voor kon inzetten. Hetzelfde met de vlasverbouw, die was ook arbeidsintensief. Zeker omdat vlasprijzen gelijk bleven ten opzichte van de dalende graanprijzen.

Van oudsher lagen Groninger dorpen aan water, zoals het Boterdiep en in Usquert de Usquerter Maar. Per schip werden de producten naar de stad Groningen vervoerd, het centrum van de…

Van oudsher lagen Groninger dorpen aan water, zoals het Boterdiep en in Usquert de Usquerter Maar. Per schip werden de producten naar de stad Groningen vervoerd, het centrum van de handel, waar de beurs ook was. Omstreeks 1940 hield dit op. De beurtschippers kochten toen vrachtauto's. In de oorlog kwam het watervervoer even terug. Na de oorlog nam de auto het weer over. Tot de Coöperatieve Aankoop Centrale Groningen een centraal ontvangststation voor koren begon. Er was een in Zijldijk en ook in Usquert. Suikerbietenvervoer verliep eerst per schip naar de suikerfabrieken in Groningen en Hoogkerk. Via het Noordpolderkanaal naar Warffum. Er was ook vervoer per spoor. Het laden op de wagons was zwaar werk. Hier kwam later de kiepwagen voor. Het laden gebeurde met kranen, wat ook een verlichting betekende. Net als de aardappels in kratten. Stro vervoeren naar de strokartonfabrieken verliep in het begin per schip en ook per trein. Pas na de oorlog kwamen hiervoor vrachtauto's. Er was een grote en lucratieve productie aan strokarton, waardoor veel vervoer nodig was. Tot in de jaren vijftig. In Noord-Groningen werd hierom zelfs rogge met een lange stengel verbouwd. Strokartonfabrieken draaiden op stro van alle graangewassen, waarbij roggestro het beste was, vóór stro van tarwe, gerst en haver. Bierema verbouwde geleidelijk aan steeds meer tarwe. In 1950 was er een tekort op de voedselmarkt. Prijzen van gerst en haver stegen. Landbouwminister Sicco Mansholt wilde echter tarwe voor de voedselvoorziening. De krapte op de wereldmarkt verdween langzamerhand. Wel gaf Mansholt, als dank voor de boeren, lange tijd subsidie op de tarweverbouw. Hierdoor ontstond in de Europese Gemeenschap vervolgens een tarweoverschot. Die tarwe ging naar Afrika, waardoor tarweboeren in Afrika stopten. Dat zie je nu terug in de voedselcrisis daar. Jaren later dus, maar zo werkt de economie, aldus Bierema. Dat heeft Mansholt later zelf ook ingezien. Alles hangt met alles samen aldus Bierema.

Het was voor Bierema nooit echt moeilijk om zijn oudere personeel leiding te geven. Het was even een overgang, maar hij deed het anders dan hoe het eerst ging. Bovendien was Bierem…

Het was voor Bierema nooit echt moeilijk om zijn oudere personeel leiding te geven. Het was even een overgang, maar hij deed het anders dan hoe het eerst ging. Bovendien was Bierema niet onkundig, dat scheelde ook. De verandering bestond vooral uit vernieuwde inzichten, vooral op het gebied van mechanisatie. Met perceelsvergroting is hij aan de gang gegaan, dat was een modernisering. Zijn vader hield de zaken liever zoals ze waren. Het bedrijf liep wat achter in feite. Bierema's vader zat voor de Liberale Staatspartij in de Tweede Kamer, later werd dat Partij van de Vrijheid en weer later VVD. Hij was 28 jaar Kamerlid. Het in dienst houden van de zichters op de boerderij in de jaren dertig was niet zozeer gekleurd door politieke motieven. Mensen bleven gewoon lang in dienst. Bierema's buren hadden wel een zichtmachine, wat ook te maken had met de oudere leeftijd van dat personeel. De zichtmachine is de enige machine die ontwikkeld is toen er nog personeel was. De andere mechanisatie kwam eigenlijk pas nadat het personeel weg was. Er zat dus niet echt een duidelijke reden achter.

Stakingen heeft Bierema in Noord-Groningen niet meegemaakt. Ze zijn er wel geweest, maar ze hadden lang niet altijd het gewenste effect. In 1922/1923 werd er in het noorden van de …

Stakingen heeft Bierema in Noord-Groningen niet meegemaakt. Ze zijn er wel geweest, maar ze hadden lang niet altijd het gewenste effect. In 1922/1923 werd er in het noorden van de provincie Groningen gestaakt. Dat ziet Bierema in de overzichten van de lonen die hij bekijkt. Als er getaakt wordt is er geen uitbetaling in loon. In het Oldambt werd veel meer gestaakt. Er was ook geen winterwerkloosheid, vanwege de vlasverbouw. Dat lag in het Oldambt anders. Bierema vertelt dat hij ook echt moeite deed om zijn personeel in de winter aan het werk te houden. De werkzaamheden aan de Lauwerpolder en Linthortst-Homanpolder werden hierom dan ook voornamelijk door mensen uit de stad Groningen verricht. Voor hen was het extra zwaar, omdat zij dat spitten en ontginnen met de hand helemaal niet gewend waren.

Vlasverbouw was belangrijk voor de winterwerkverschaffing. Er was ook werk in de winter bij de dorsmachines, waarvan er drie stonden in Usquert. Mensen die daar bij werkten, konden…

Vlasverbouw was belangrijk voor de winterwerkverschaffing. Er was ook werk in de winter bij de dorsmachines, waarvan er drie stonden in Usquert. Mensen die daar bij werkten, konden zich ook een woning veroorloven. Vanaf het uitvinden van de stoommachine in 1880 speelde dit, toen kwam de dorsmachine met locomobiel ervoor. Na 1945 kwam er een tractor of elektromotor voor de locomobiel en in de jaren zestig nam de combine dat weer over. Bierema was lid van de coöperatieve dorsvereniging. Hier werd geloot en dan hoopte je dat het droog weer was in de tijd dat je had geloot. Anders werd de oogst in de schuur opgeslagen en in de winter gedorst. Vanouds was er meer personeel op de boerderij. Dat nam na de crisis van 1880 name het aantal losse mensen terug en met de jaren dertig crisis helemaal. Het koppelwerk hield op dat moment op en met een betere organisatie kon men het met het eigen personeel wel aan. Vrouwen verrichtten in Bierema's jeugd nog wel wiedwerk, dat herinnert Bierema zich. Begin jaren vijftig kwam pas de eerste chemische bestrijdingsmiddelen. Dat was een enorme vooruitgang. Met de hand viel dat bijna niet te doen, zeker niet bij vlas. Van gevaren van bestrijdingsmiddelen hadden ze in het begin geen weet. Door de oorlog had er minder onkruidbestrijding plaatsgevonden, omdat er minder mensen waren en kunstmest slechter voorhanden was.

De manier waarop landbouwers in coöperaties zich samen organiseerden, in het aanbieden van groenten op een veiling of een strokartonfabriek en grasdrogerij en met bijvoorbeeld de …

De manier waarop landbouwers in coöperaties zich samen organiseerden, in het aanbieden van groenten op een veiling of een strokartonfabriek en grasdrogerij en met bijvoorbeeld de Rabobank, was een geweldige ondersteuning zegt Bierema. Dat geldt ook voor de zuivelfabrieken en de Aankoop Centrale. Als iedereen op zijn eigen strepen blijft staan, kom je nergens. Je moet je gezamenlijk inspannen vindt Bierema. Maar wel in vrijheid, met openheid en zonder subsidies. Bierema pleit voor meer liberalisatie van de wereldhandel. In Usquert was er een coöperatieve dorsvereniging, een coöperatieve boerenleenbank en een coöperatieve gras- en groenvoederdrogerij. Daarnaast waren er nog de coöperatieve strokartonfabriek in Hoogkerk, de coöperatieve Friesch-Groningse suikerfabriek in Groningen en de coöperatieve Aankoop Centrale, die ook leverancier was van veevoedergrondstoffen. In Usquert was er ook nog coöperatieve verbruiksvereniging, een winkel, in 1937 opgezet door de S.D.A.P, maar die is er al lang niet meer. Bierema was dus bij deze coöperaties betrokken en zat ook in besturen ervan.

Aardappelverbouw kwam in Noord-Groningen niet voor. Dat kwam eigenlijk pas na de Tweede Wereldoorlog, door Friese landbouwers uit de omgeving van Anjum die land huurden. Na 1970 is…

Aardappelverbouw kwam in Noord-Groningen niet voor. Dat kwam eigenlijk pas na de Tweede Wereldoorlog, door Friese landbouwers uit de omgeving van Anjum die land huurden. Na 1970 is geleidelijk aan de intensieve pootaardappelteelt opgekomen. Aardappelen leverden ook in de winter werk op. Het was eerder nooit nodig om aardappels te verbouwen, want de stro liep goed. Alternatieve gewassen die Bierema heeft geprobeerd zijn uien geweest. Dat was één keer, vanwege de slechte prijs. Dat was omstreeks 1964. Omstreeks 1970 werden winterwortelen rendabel. Een Friese boer begon daar in 1962 in Usquert mee. Hij kreeg veel navolging. Koop Tjuchem heeft nu bijvoorbeeld een groot verwerkingsbedrijf van wortelen in Usquert. Deze teelt is niet gemakkelijk, omdat zaden kwetsbaar zijn bij een droog seizoen.

Alle koeien zijn verdwenen tijdens Bierema's tijd. Er kwamen steeds minder melkers. Met de uitvinding van de melkjeep, waar een melkmachine op zat, konden er tien bedrijven met tie…

Alle koeien zijn verdwenen tijdens Bierema's tijd. Er kwamen steeds minder melkers. Met de uitvinding van de melkjeep, waar een melkmachine op zat, konden er tien bedrijven met tien koeien afgegaan worden. Dat liep van 1948 tot 1965. Daarna verdwenen de koeien en ging alleen de akkerbouw verder. Bierema herinnert zich een brief van zijn vader uit 1948 aan hem in Nederlands-Indië waarin hij schreef dat hun vaste melker geen melkjeep wilde en die kwam er dan ook niet. Deze man kreeg in 1953 tb en toen kwam de melkjeep alsnog. Deze auto's kwamen overigens voort uit geallieerde legervoorraden. Een hele handige en mobiele uitvinding. In 1964 gingen de koeien bij Bierema uit het bedrijf. De koeien stonden op percelen met zwaardere grond, die nog niet altijd goed te bewerken was. Daarom bleven er langere tijd nog koeien in de bedrijven.

In Bierema's jeugd, de crisisjaren, konden mensen nog goed in eigen onderhoud voorzien door zelf in de tuin producten te verbouwen. Een groenteboer was nooit nodig. Sober leven hie…

In Bierema's jeugd, de crisisjaren, konden mensen nog goed in eigen onderhoud voorzien door zelf in de tuin producten te verbouwen. Een groenteboer was nooit nodig. Sober leven hielp ook. Zo herinnert Bierema zich kinderen die het hele jaar in één jas liepen. Er waren wel arme mensen, dat waren vaak ook te grote gezinnen, of mensen die teveel dronken, maar over het algemeen viel het mee. Eens per jaar was er kermis om er even tussenuit te gaan. Bierema gelooft niet dat de mensen hem met de nek hebben aangekeken. Sober was het wel.

Het was vroeger gebruikelijk dat koren voor 28 augustus van het land moest. Bierema weet niet of er nog meer van die gebruiken waren. Op 1 november moesten paarden van de witte kla…

Het was vroeger gebruikelijk dat koren voor 28 augustus van het land moest. Bierema weet niet of er nog meer van die gebruiken waren. Op 1 november moesten paarden van de witte klaver af. Je was wel altijd afhankelijk van het weer. Daar moest je rekening mee houden. Bierema heeft nooit meegemaakt dat na het oogsten er een soort afsluiting of feest was. Want men ging volgens Bierema gewoon over naar de volgende klus. De mensen bleven in dienst. In andere gebieden ging dat misschien anders of bij een andere boerderij. Bij Bierema niet. Bierema kijkt met veel plezier terug op zijn tijd als boer. De afwisseling tussen het lichamelijke werk op het bedrijf en de bestuurlijke functies die hij daarnaast ook heeft verricht. Een ideale afwisseling.